"Tò mò" về cuộc sống ít say sưa

Theo tiến sĩ tâm lý Peter M. Vernig, phó chủ tịch dịch vụ sức khỏe tâm thần tại Recovery Centers of America, những cá nhân hưởng ứng phong trào "tò mò tỉnh táo" theo đuổi lối sống mới, uống ít rượu bia hơn hoặc hoàn toàn không uống. 

"Họ chống lại chuyện coi uống nhiều là bình thường, và phản đối định kiến rằng ai không uống rượu bia là nhạt nhẽo hay không có tinh thần giao lưu" - Vernig nói với trang Verywell Mind.

Thế hệ không thích say sưa

Nhiều thống kê cho thấy thế hệ Z đang dẫn đầu xu hướng thay đổi, và có thể được xem là "tỉnh táo nhất" so với các thế hệ cha anh. Theo một bài viết trên The Guardian tháng 4-2024, có tới 28% thanh niên trưởng thành ở Anh không uống rượu. 

Những người trẻ được tờ báo Anh phỏng vấn kể nhiều lý do để "xét lại" chuyện rượu bia. Niamh Donnelly (21 tuổi, ở Newcastle) nói đã ngừng uống với mục đích để say; không uống gì hoặc chỉ uống hai, ba ly để còn tỉnh táo mà vui vẻ. 

Annie Davies (25 tuổi, ở Birmingham) nhận ra lối sống tiệc tùng của mình là "không bền vững" và ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần từ nhiều tháng trước khi quyết định bỏ rượu từ cuối tháng 11-2022.

Trên TikTok, Davies đăng nhiều video về cuộc sống không rượu, chia sẻ những lần ghé quán pub và bar có đồ uống không cồn, cũng như gợi ý ý tưởng cho những buổi đi chơi "không nồng độ cồn". Từ chỗ tạo nội dung để tự nhắc nhở bản thân, giờ Davies như một người truyền cảm hứng, "cố gắng chia sẻ những điều tích cực của việc sống tỉnh táo, rằng nó không có nghĩa bạn là người nhàm chán".

Ở Mỹ, một thăm dò của Gallup cho thấy trong giai đoạn 2021-2023, 62% người trưởng thành dưới 35 tuổi cho biết có uống rượu bia, giảm từ mức 72% cách đó 2 thập niên. Còn theo hãng cung cấp dữ liệu và phân tích toàn cầu về đồ uống IWSR, khoảng 64% gen Z trong độ tuổi uống rượu hợp pháp ở Mỹ cho biết họ không tiêu thụ rượu trong sáu tháng trước tháng 5-2024.

"Mọi thứ ngày càng rõ ràng rằng dù vì lý do gì đi nữa, các thế hệ trẻ ngày nay ít hứng thú với đồ uống có cồn hơn so với các thế hệ trước, và quan tâm nhiều hơn đến các rủi ro tiềm ẩn của nó với sức khỏe" - tờ Time dẫn phát biểu của George F. Koob, viện trưởng Viện nghiên cứu lạm dụng và nghiện rượu thuộc Viện Sức khỏe quốc gia Hoa Kỳ (NIH). 

Cũng theo ông Koob, ngày càng có nhiều người trẻ tham gia các phong trào "tạm cai" như Dry January (tháng giêng không cồn) hay Sober October (tháng mười tỉnh táo) hơn so với trước đây.

Ở các thị trường khác, Richard Halstead, giám đốc vận hành hãng nghiên cứu thị trường Consumer Research, cho biết "có một tỉ lệ đáng ngạc nhiên" trong cộng đồng những người trẻ tuổi hợp pháp uống rượu tuyên bố rằng họ hoàn toàn kiêng rượu. 

"Điều này đặc biệt phổ biến ở Nhật Bản và Bắc Mỹ, nhưng xu hướng uống rượu điều độ cũng phổ biến ở các thị trường khác trên khắp châu Âu, châu Á và Úc" - Halstead nói với Newsweek.

Những lý do cốt lõi

"Người tiêu dùng trẻ tuổi ngày càng bày tỏ sự quan tâm đến các lựa chọn lành mạnh hơn cho việc giao lưu" - Alan Miles, giám đốc điều hành của công ty NCSolutions, chia sẻ với trang Indy100. 

Jen Batchelor, CEO và nhà sáng lập hãng thức uống không cồn Kin Euphorics, lưu ý rằng dùng từ "thế hệ không rượu" để chỉ gen Z không hoàn chính xác vì điều đó có thể ám chỉ họ đang trong quá trình hồi phục hoặc có vấn đề với rượu trước đó. 

"Điều chúng ta đang thấy đến từ sự tự chủ và lựa chọn sống khác biệt. Gen Z đang dẫn đầu sự thay đổi này, coi trọng sức khỏe tinh thần, sự sáng tạo và tổng thể hạnh phúc hơn là những tác động ngắn ngủi của rượu" - ông nói.

Theo tiến sĩ Chris Mosunic, giám đốc y khoa app thiền và sức khỏe Calm, có nhiều yếu tố đằng sau sự thay đổi này, từ việc con người trở nên ý thức hơn về sức khỏe, ưu tiên sự trường thọ, đến sự thay đổi các chuẩn mực xã hội và sự đa dạng của các lựa chọn đồ uống không cồn hiện nay.

Đó là chưa kể đến sức ảnh hưởng của mạng xã hội. Năm 2018, Millie Gooch chính thức bỏ rượu khi bước sang tuổi 26. Cô lập trang Instagram Sober Girl Society (Hội các nàng tỉnh táo) để tìm người cùng chí hướng. Trang này hiện có hơn 228.000 người theo dõi. "Tôi nghĩ rằng nói chung mọi người đang trở thành những người tiêu dùng có ý thức hơn, thể hiện qua sự gia tăng của chủ nghĩa thuần chay và tính bền vững" - Gooch giải thích với Indy100.

Gooch nói thêm rằng cô tin rằng rượu đang dần có mặt trong các thảo luận về sức khỏe tinh thần - khi nhiều người bắt đầu nhận thức về tác động của nó lên tinh thần, thay vì chỉ các tác hại thể chất như trước đây. 

Sober Girl Society đang tái định nghĩa quan điểm phổ biến ở phương Tây rằng sống không rượu là nhàm chán. Gooch thường xuyên tổ chức các sự kiện như lớp học nhảy để giúp phụ nữ tự tin bước lên sàn nhảy mà không cần đồ uống có cồn.

Christy Osborne, chuyên gia giúp cai rượu ở Anh, cho biết một trong những lý do đơn giản khiến gen Z giảm tiêu thụ rượu là ngày càng có nhiều nhận thức hơn về tác hại của rượu so với trước đây, thuở mà các thông tin này ít được tiếp cận hoặc ít được nhấn mạnh hơn. "Ngày nay, giới trẻ được thông tin về các nguy cơ sức khỏe liên quan đến việc uống rượu nhiều hơn" - Osborne nói thêm với Newsweek.

Không có khách hàng gen Z nào tìm đến dịch vụ "coacing" cai rượu Love Life Sober của Osborne. "Không như các thế hệ lớn tuổi hơn, những người thường sử dụng rượu bia như một cách chính để giảm căng thẳng, giới trẻ ngày nay hiểu rõ hơn về các hậu quả sinh lý của việc uống rượu bia. Họ có thể nhận thức rằng niềm vui tạm thời do cồn mang lại thường bị lấn át bởi các tác động tiêu cực lâu dài đối với sức khỏe tinh thần" - bà nói. Osborne tin rằng việc uống rượu bia một ngày nào đó có thể được nhìn nhận tương tự việc hút thuốc ngày nay: một thói quen của quá khứ, được thay thế bởi những lựa chọn có ý thức hơn về sức khỏe.

Chuyên gia nghiên cứu các xu hướng tương lai William Higham, tác giả cuốn sách The Next Big Thing, đã cung cấp thêm bối cảnh cho vấn đề này với Newsweek: "Thế hệ Z rất sợ rủi ro. Một phần vì cha mẹ và truyền thông đã khiến họ trở nên như vậy. Một phần vì họ chịu áp lực lớn hơn so với các thế hệ trước trong việc học tập, vào đại học, tìm công việc đầu tiên, và những cơn say không phải là điều phù hợp với áp lực đó. Thêm nữa, say xỉn vài thập kỷ trước có thể chỉ làm bạn xấu hổ trước một vài người bạn trong một đêm, nhưng mạng xã hội ngày nay có thể nhân số lượng đó lên gấp nhiều lần, và hậu quả có thể kéo dài mãi mãi".