Văn chương của tác gia Nobel Jon Fosse là sự thanh tẩy tâm hồn

Sáng 5-5, tại Đường sách TP.HCM đã diễn ra chương trình giao lưu với chủ đề Jon Fosse và những cơn sóng ngôn từ. 

Buổi giao lưu bàn về văn chương của Jon Fosse, tác giả đoạt giải Nobel Văn chương 2023, với khách mời là nhà văn Nhật Chiêu. 

Những con sóng của Jon Fosse

Nhà văn Nhật Chiêu nói John Fosse đã mượn ngôn từ để làm những con sóng trùng dương, lặp đi lặp lại liên tục chất liệu từ đời sống. Qua đó, đời sống được nhân lên thành vô số những khoảnh khắc. Thế nhưng tại sao lại phải lặp đi lặp lại? 

"Bên cạnh lối chơi chữ thường thấy thì trong từng trang văn của Fosse sẽ không có một hiện tại nào đứng riêng lẻ, mà nó nối kết với quá khứ, hồi ức, dĩ vãng. 

Chữ nghĩa của ông là "lớp sóng" của đời sống. Nó nối kết ta từ ngàn năm trước đến ngàn năm sau.

Trong Ánh sáng trắng, tác giả cho nhân vật nhìn thấy hình bóng xưa cũ của người thân nhưng đó chỉ là hình dung, tưởng tượng, chứ không phải là một hình ảnh bằng xương bằng thịt, như câu văn: Tôi thấy bà tôi lúc còn là cô gái trẻ đứng ở cửa sổ" - nhà văn Nhật Chiêu phân tích.

Theo nhà văn Nhật Chiêu, đó chính là thủ pháp "gọi quá khứ sống về liên tục, để quá khứ sánh đôi cùng với hiện tại của nó". 

Chất thơ của ngôn từ

Việc đọc sách rõ ràng sẽ mang đến cảm giác khác với xem phim, thưởng tranh. Trong diễn từ nhận giải Nobel, nhà văn John Fosses cũng nói: "Viết là lắng nghe". Điều này có nghĩa là khi đọc, độc giả cũng phải "lắng nghe" và "cảm nhận" câu từ một cách chậm rãi. 

“Bạn sẽ nghe thấy gì nếu bạn lắng nghe đủ kỹ? Bạn nghe thấy sự im lặng. Và như người ta đã nói, chỉ trong im lặng bạn mới có thể nghe được tiếng nói của Thượng đế” - Jon Fosses tâm niệm.

Trong tác phẩm của ông có thể thấy không có những hình ảnh quá tươi đẹp, thậm chí còn chất chứa nỗi bi kịch. Nhà văn Nhật Chiêu phân tích:

"Nhưng bên trong đó là chất thơ của ngôn từ. Bi kịch đẩy sự thống khổ đến tận cùng. Dù vậy, chất thơ sẽ giúp con người thanh lọc. Khi cảm nhận bi kịch qua những ngôn từ thuần khiết, cao cả của văn chương, con người sẽ tránh phạm vào những điều đó.

Đó gọi là sự thanh tẩy trong tâm hồn. Và Fosse viết theo khuynh hướng đó. Ông trình bày những bi kịch khủng khiếp như vậy không phải để bắt chước mà để đọc kỹ, xem chậm và tự thanh lọc bản thân mình". 

Tiếp cận tác gia Nobel Văn chương 2023 Jon Fosse

Văn chương của Fosse hiếm khi có ý tưởng gì hoành tráng, hiền lành, những thứ hợp thời được giảm tông hoặc né tránh hoàn toàn, và dù tác phẩm của ông thường tiếp cận cái chết cũng như khám phá một vùng hoang địa hiện sinh nào đấy...