Nhà văn Nguyễn Khắc Ngân Vi làm diễn giả của một tọa đàm văn chương trong khuôn khổ chương trình viết văn ở Thượng Hải hồi năm ngoái - Ảnh: NVCC
Nhà văn Nguyễn Nhật Ánh đã có nhiều sách được mua bản quyền và xuất bản bằng nhiều ngôn ngữ khác nhau.
Trong một sự kiện giao lưu, ông tiết lộ trước nay các tác phẩm của ông được dịch sang ngôn ngữ khác đều do phía các nhà xuất bản hoặc dịch giả quốc tế liên hệ hợp tác. Với Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh thì nhà xuất bản Trẻ đã có sự chủ động.
Theo ông, để có cơ hội tiếp cận độc giả toàn cầu, các đơn vị làm sách trong nước cần có sự quyết tâm và nỗ lực tìm cơ hội.
Sách chọn dịch từ sở thích cá nhân
Chủ tịch Hội đồng văn học dịch (Hội Nhà văn TP. HCM) Hiền Nguyễn từng dịch các truyện ngắn của nhiều nhà văn, nhà thơ Việt Nam như Nguyễn Huy Thiệp, Nguyễn Ngọc Tư, Lê Minh Khuê, Nguyễn Quang Thiều, Trịnh Bích Ngân... và được các tạp chí văn học Hàn Quốc chọn đăng tải.
Chị Hiền cho Tuổi Trẻ biết: "Văn học Việt được giới thiệu tại Hàn Quốc chủ yếu nhờ các dịch giả người Hàn học về văn học Việt Nam như GS Bae Yang Soo, GS Ahn Kyung Hwan, GS Jeon Hye Kyung, dịch giả Ha Jae Hong và Kim Joo Yeong... kết nối.
Một dịch giả Hàn Quốc từng tâm sự với tôi rằng do dịch giả tự chủ động và hầu như không có hỗ trợ từ hai phía Việt Nam, Hàn Quốc nên tác phẩm chọn dịch chủ yếu xuất phát từ sở thích cá nhân hoặc mối quan hệ của dịch giả - tác giả, rất khó tìm nhà xuất bản để phát hành chính thức".
Bản dịch tiếng Trung của Vắt qua những ngàn mây và Người Hà Nội, chuyện ăn chuyện uống một thời - Ảnh: NXB
Tại Hội sách quốc tế Bắc Kinh lần thứ 31 vừa diễn ra tại Trung Quốc, Giám đốc Chibooks Nguyễn Lệ Chi đã cùng các đơn vị xuất bản các nước Đông Nam Á khác như Thái Lan, Lào, Myamar, Campuchia... ký kết Dự án dịch văn học Đông Nam Á với đại diện xuất bản Trung Quốc là nhà xuất bản Ly Giang (tỉnh Quảng Tây).
Các tác phẩm văn học của các nước đã ký kết sẽ được chọn và dịch ra tiếng Trung thông qua các đơn vị xuất bản đã ký kết.
Đây là dự án giới thiệu sách văn học Việt đầu tiên được khởi động đưa vào thị trường tỉ dân.
Dự án khởi đầu với hai cuốn Vắt qua những ngàn mây (Đỗ Quang Tuấn Hoàng) và cuốn Người Hà Nội, chuyện ăn chuyện uống một thời (Vũ Thế Long).
"Việc đầu tư quảng bá sách Việt ra bên ngoài của Chibooks đều do kinh phí của công ty tự bỏ ra nên cũng còn hạn hẹp. Chúng tôi không có nhiều tiền để tiến hành dịch hàng loạt các tác phẩm ưng ý như các nước khác vẫn làm.
Nếu không có bản dịch bằng các thứ tiếng thông dụng như tiếng Anh, tiếng Trung... thì rất khó thuyết phục được các đối tác xuất bản nước ngoài hợp tác", bà Chi nói.
Biết ngoại ngữ để cọ xát
Nhà văn Nguyễn Ngọc Thuần tâm sự với Tuổi Trẻ tác phẩm của anh thường được dịch thẳng từ tiếng Việt. Riêng bản dịch tiếng Hungary của sách Vừa nhắm mắt, vừa mở cửa sổ xuất bản năm 2020 do nhà xuất bản Európa ấn hành thì dịch qua bản tiếng Anh Open the window, eyes closed.
Háy János - một nhà văn, nhà thơ, nhà viết kịch nổi tiếng người Hungary, người đã chuyển ngữ Vừa nhắm mắt, vừa mở cửa sổ - kể ông bắt gặp cuốn sách trong thư viện của khách sạn ở một thành phố miền Trung Việt Nam:
Bản dịch tiếng Hungary của sách Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ
"Suốt nhiều tuần liền tôi chẳng đọc gì, chỉ lướt qua vài cuốn sách du lịch vô hồn.
Tôi bắt đầu cảm thấy mình cũng đang trôi dạt trong một đất nước đặc biệt nhưng với tâm trạng tuyệt vọng thì tình cờ tôi bắt đầu đọc cuốn tiểu thuyết này.
Tôi đã đọc một mạch từ đầu đến cuối".
"Nỗ lực của nhà xuất bản Trẻ khi đem cuốn Open the window, eyes closed đi các hội chợ sách quốc tế giới thiệu cũng không nhỏ.
Việc cuốn sách được dịch sang tiếng Thụy Điển đã tạo cơ hội cho sách đoạt Giải Peter Pan tại Thụy Điển năm 2008.
Nhà văn Hồ Anh Thái cũng là một cầu nối quan trọng, mà rất ít nhà xuất bản Việt Nam làm được.
Nhiều nhà văn Việt đem sách sang nước ngoài cũng từ công sức của anh", anh Thuần nói.
Là nhà văn Việt Nam đầu tiên được tham gia chương trình viết văn của Hội Nhà văn Thượng Hải, Nguyễn Khắc Ngân Vi cho biết chính từ đây đã mở ra cơ duyên được tiếp xúc với các nhà xuất bản hàng đầu Thượng Hải nói riêng và Trung Quốc nói chung cho cô.
Ngân Vi vừa ký hợp đồng với nhà xuất bản Văn Nghệ Thượng Hải để xuất bản cuốn Vạn sắc hư vô, dự kiến ra mắt tại Trung Quốc trong năm nay. Chính việc từng học thạc sĩ tại Trường Phúc Đán và biết nói tiếng Trung đã giúp Ngân Vi rất nhiều khi tham gia chương trình viết văn và tìm thấy những cơ hội.
Cô mong thế hệ nhà văn trẻ Việt Nam cùng thời mình tìm được nhiều cơ hội ra ngoài cọ xát hơn, như các chương trình lưu trú, trại sáng tác, các hội chợ sách, giao lưu văn hóa... Ngân Vi chia sẻ văn chương Việt không phải là một nền văn chương lớn mạnh để buộc người bên ngoài phải dành cho một sự ưu tiên lắng nghe.
Cô cho rằng: "Ngành xuất bản Việt Nam nên có một chiến lược marketing linh hoạt hơn, muốn marketing được thì phải có một bản dịch hay. Cái này nhà văn chúng tôi không đủ điều kiện chủ động làm được mà phụ thuộc vào chính sách, cũng như sự đầu tư từ các công ty sách và nhà xuất bản. Và trên hết ở phía nhà văn vẫn cần một thái độ viết chuyên nghiệp".
Bản tiếng Anh hai tựa sách Ngồi khóc trên cây và Chúc một ngày tốt lành - Ảnh: NXB
Suốt 25 năm làm công tác xuất bản và nỗ lực đem sách văn hóa Việt giới thiệu ra quốc tế, bà Lệ Chi tâm sự thẳng thắn thực trạng rất hiếm nhà xuất bản nước ngoài có nhu cầu về sách Việt Nam.
Bà nói khó khăn lớn nhất của một đơn vị mang sách đi chào hàng là phần kinh phí eo hẹp vào phần dịch thuật bản thảo.
Đăng ký tại đây
Bình luận hay