Nóng cuộc đua giành 'miếng bánh' xe điện

Trong bối cảnh đó, chủ trương hạn chế dần xe xăng tại Hà Nội và TP.HCM được kỳ vọng sẽ mở đường cho xe điện bứt tốc, trở thành lựa chọn phổ biến trong giao thông đô thị tương lai.

Theo dự báo của RMIT, đến năm 2030, quy mô thị trường xe điện Việt Nam có thể đạt 6,7 tỉ USD, tăng trưởng trung bình 18%/năm. Do đó, các chuyên gia khuyến cáo cần kích hoạt ba yếu tố: hạ tầng đi trước, chính sách song hành, doanh nghiệp hành động thực chất nhằm đáp ứng nhu cầu của thị trường.

Thị trường ô tô, xe máy điện sôi động

Theo ghi nhận của Tuổi Trẻ, thị trường xe điện Việt Nam đang xuất hiện làn sóng đầu tư từ cả doanh nghiệp nội địa lẫn các "ông lớn" quốc tế. Tại TP.HCM, hàng loạt showroom ô tô điện, cửa hàng xe máy điện rầm rộ khai trương, trưng bán xe điện. Giá từ 15 - 30 triệu đồng cho một chiếc xe máy điện phổ thông đến hơn 1 tỉ đồng cho các mẫu ô tô điện cao cấp.

Trên mạng xã hội, quảng cáo xe điện phủ sóng với những lời mời gọi hấp dẫn: "đổi pin trong 5 phút", "tiết kiệm gấp 3 lần xe xăng", "trả góp 0%"... Không khí mua bán xe điện cũng trở nên "nóng" hơn. Tại các trung tâm thương mại, khu dân cư đông đúc hay trên các trục đường lớn như Cách Mạng Tháng 8, Phan Văn Trị, Trường Chinh..., các cửa hàng xe điện mọc lên dày đặc, khách vào ra tấp nập
đợi tư vấn.

"Khách tới liên tục, có người vừa coi livestream hôm qua, hôm nay đã ghé xem tận mắt. Nhiều người không đợi hàng về kịp, chấp nhận đặt cọc trước cả tháng. Riêng tháng 6 vừa rồi, đại lý tôi bán ra hơn 30 - 40 chiếc, gấp đôi cùng kỳ năm ngoái" anh Lê Văn Khoa, quản lý một cửa hàng xe máy điện tại TP.HCM, chia sẻ.

Tại trung tâm thương mại Vincom, Gigamall..., các hãng xe thường xuyên tổ chức chương trình giới thiệu xe. Không chỉ người tiêu dùng ngày càng quan tâm và sẵn sàng "xuống tiền" nhanh chóng mà ở phía cung, thị trường cũng đang thay đổi chóng mặt. Trong đó, các dòng xe VinFast không còn chiếm trọn sân khấu như trước bởi ngày càng có nhiều tên tuổi mới
nhập cuộc.

Từng là doanh nghiệp khai phá thị trường, VinFast thiết lập hệ sinh thái xe điện gần như khép kín từ sớm đa dạng hóa sản phẩm Klara, Evo, Feliz, Impes, VF5 đến VF9, triển khai trạm sạc, cung cấp gói thuê pin và dịch vụ hậu mãi bài bản. Tuy nhiên, từ cuối năm 2023, các thương hiệu ô tô điện nước ngoài ồ ạt đổ bộ vào Việt Nam.

BYD mang về các mẫu đình đám như Dolphin, Atto 3, Seal. Dongfeng gây chú ý với Nammi 01 chỉ 550 triệu đồng. MG trình làng MG4 EV và mẫu mui trần thể thao Cyberster. Chưa kể đến loạt "tân binh" như Wuling, Aion, Geely... đang từng bước mở rộng thị phần bằng giá cạnh tranh và mẫu mã phong phú.

VinFast, Selex, Dat Bike... tăng tốc

Sức mua xe máy điện có xu hướng tăng mạnh, các hãng xe nội đã chủ động tăng sản lượng. VinFast sở hữu nhà máy có công suất từ 250.000 - 500.000 xe/năm, sẵn sàng mở rộng lên 1 triệu xe. Yadea Việt Nam đạt công suất 500.000 xe/năm, Selex Motors 200.000, Dat Bike 100.000, Pega 50.000 xe/năm...

Quy mô sản xuất trong nước, theo đánh giá, đã tiệm cận năng lực phục vụ làn sóng tiêu dùng mới. Trong khi đó, các hãng xe Nhật Bản như Honda, Yamaha cũng bắt đầu tham gia thị trường với một vài mẫu xe máy điện. Giới phân tích nhận định động thái này sẽ tạo hiệu ứng domino, khiến các thương hiệu như Piaggio, Suzuki, SYM... khó có thể đứng ngoài cuộc đua đang ngày một nóng.

Khi thị trường xe điện Việt Nam bùng nổ và không còn là "sân chơi" riêng của bất kỳ ai, các doanh nghiệp trong nước đang tăng tốc mạnh mẽ để chiếm lĩnh thị trường. Chẳng hạn, VinFast vừa công bố nâng công suất sản xuất xe máy điện lên 1 triệu chiếc/năm, đồng thời mở rộng dòng sản phẩm với các mẫu ô tô điện mini, dòng xe tải
điện EC Van...

Selex Motors cũng tăng tốc mở rộng hệ thống trạm đổi pin nhanh, hướng đến mảng logistics nơi đòi hỏi sự linh hoạt và tốc độ. Start-up xe máy điện Dat Bike cũng công bố kế hoạch nâng công suất nhà máy tại TP.HCM (trước đây là Bình Dương) lên gấp 3 lần hiện tại, đồng thời mở rộng hoạt động về khu vực miền Tây đáp ứng nhu cầu vận chuyển cá nhân đang tăng mạnh.

"Người Việt chuộng xe bền, tiết kiệm và dễ bảo trì. Đó là lý do chúng tôi đầu tư hệ thống bảo hành lưu động tới tận các huyện, chứ không chờ người dùng mang xe tới", ông Nguyễn Bá Cảnh Sơn, nhà sáng lập Dat Bike, chia sẻ.

Mặc dù lộ trình hạn chế xe xăng, khuyến khích xe điện tại Hà Nội và TP.HCM tạo cú hích lớn cho thị trường nhưng không phải doanh nghiệp nào cũng đủ tiềm lực để cạnh tranh lâu dài. Ông Nguyễn Hữu Phước Nguyên, tổng giám đốc Selex Motors, cảnh báo nếu không hành động kịp thời, doanh nghiệp Việt sẽ bị xe điện Trung Quốc chiếm lĩnh thị trường.

Theo ông Nguyên, dù nhu cầu xe điện chắc chắn tăng cao trong vài năm tới, nhưng bài toán vốn, công nghệ và hạ tầng là những rào cản lớn.

"Nhiều doanh nghiệp trong nước chưa có hệ sinh thái đầy đủ, khó tiếp cận vốn để mở rộng sản xuất, trong khi xe Trung Quốc lại có giá rẻ và đầu tư bài bản", ông Nguyên lo ngại.

Ông Hoàng Mạnh Tân, phó tổng giám đốc Tập đoàn Sơn Hà, cũng cho rằng muốn xe điện phổ cập, ngoài sản phẩm chất lượng, doanh nghiệp phải hỗ trợ người tiêu dùng mua được xe với mức giá hợp lý, kèm theo đó là hạ tầng trạm sạc đủ đáp ứng.

Nhiều "ông lớn" nước ngoài cũng tham gia cuộc đua

Chuyên gia thị trường Phạm Chinh cho rằng khi chuyển đổi sang xe điện, cần đảm bảo quyền lựa chọn của người dân. Thị trường xe xăng rất đa dạng mẫu mã và giá cả, nhưng xe điện vẫn ít lựa chọn, giá lại cao. "Nếu nhu cầu tăng quá nhanh mà cung chưa kịp đáp ứng, giá xe có thể tăng, gây bất lợi cho người tiêu dùng", ông Chinh bày tỏ lo ngại.

Tuy nhiên, không chỉ các doanh nghiệp sản xuất trong nước mà các hãng xe nước ngoài cũng đã bắt đầu triển khai các kế hoạch đầy tham vọng để không bỏ lỡ "miếng bánh" xe điện đầy tiềm năng này. BYD, một trong những hãng xe ô tô điện lớn nhất thế giới, đang cân nhắc xây dựng nhà máy tại Việt Nam. Hyundai cũng đẩy mạnh nội địa hóa để gia tăng lợi thế cạnh tranh.

Các thương hiệu hạng sang như Mercedes-Benz, BMW, Audi, Porsche... lần lượt đưa các mẫu xe điện cao cấp vào Việt Nam, hướng đến nhóm khách hàng có thu nhập cao. Tasco - một trong những nhà phân phối xe lớn tại Việt Nam, cũng đang lên kế hoạch xây trạm sạc điện và nhập khẩu hàng loạt dòng xe điện từ Trung Quốc, trong đó có Geely.

Theo một nguồn tin từ đơn vị logistics quốc tế, thương hiệu Zeekr (thuộc Tập đoàn Geely) đang nghiên cứu thị trường Việt Nam để ra mắt vào năm 2026, với chiến lược cạnh tranh bằng giá và công nghệ pin sạc nhanh. Các chuyên gia cho rằng thị trường xe điện Việt Nam đang ở giai đoạn chuyển mình quyết định, từ thử nghiệm sang phổ cập.

Và trong bối cảnh đó, sự chuẩn bị bài bản không chỉ về sản phẩm mà còn về hạ tầng, dịch vụ hậu mãi, hệ sinh thái sẽ là yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp đứng vững. Ông Nguyễn Ngọc Đạt, chuyên gia trong lĩnh vực công nghệ, đánh giá thị trường xe điện tại Việt Nam đang là "sàn diễn" đầy thú vị khi nhiều doanh nghiệp nội, ngoại cùng khai thác.

Xu hướng chuyển đổi xanh không thể cưỡng lại, người dân bắt đầu tiêu thụ xe điện. Trong đó, với hệ thống trạm sạc rải khắp các hang cùng ngỏ hẻm trên cả nước, VinFast đang dẫn dắt cuộc chơi, buộc các đối thủ như BYD, Geely, Wuling... tăng tốc đầu tư hoặc liên kết phát triển trạm sạc để đáp ứng nhu cầu.

"Xe điện và trạm sạc chia thành hai thái cực, giống như thị trường điện thoại. iPhone dùng hệ điều hành IOS, các sản phẩm khác dùng Android. Xe VinFast dùng trạm sạc của hãng, xe điện nhập khẩu dùng trạm sạc riêng. Về lâu dài, tôi cho rằng sẽ thống nhất dùng chung trạm sạc thúc đẩy xe điện", ông Đạt nhìn nhận.

Chính sách phải đi trước một bước

Ghi nhận thực tế cho thấy cuộc đua hệ sinh thái dành cho xe điện ngày càng khốc liệt. VinFast đang dẫn đầu với hàng trăm ngàn điểm sạc.

Các start-up như EBOOST, DatCharge, Charge Plus, EVG... đang tăng tốc mở rộng. EVN, PVOIL, PV Power, Petrolimex... thí nghiệm trạm sạc tại cây xăng, chung cư, khu đô thị. Nhiều địa phương như Hà Nội, TP.HCM, Huế... yêu cầu mỗi khu đô thị mới phải có ít nhất hai trạm sạc công cộng.

Theo các chuyên gia, trạm sạc là xương sống của hạ tầng giao thông xanh, không có trạm sạc sẽ không thể phổ cập xe điện. PGS.TS Ngô Trí Long cho rằng hạ tầng sạc điện là một phần của chiến lược an ninh năng lượng.

"Do đó cần quy hoạch trạm sạc thành một thành phần của đô thị, hỗ trợ thuế, đất, tín dụng xanh, thu hút PPP và đặc biệt là có chính sách hỗ trợ trực tiếp cho người dùng", ông Long gợi ý.

ThS Trần Anh Tùng, giảng viên Trường ĐH Kinh tế - Tài chính TP.HCM, cũng cho rằng cần có chính sách hỗ trợ tín dụng, trợ giá hoặc khuyến khích tài chính phù hợp để giảm gánh nặng cho người dân ở các thành phố lớn, nơi xe máy vẫn chiếm tỉ lệ rất cao trong tổng số phương tiện cá nhân. Cùng với đó là cải tiến công nghệ pin để rút ngắn thời gian sạc, hạn chế ảnh hưởng đến số đơn hàng và doanh thu của tài xế.

Trong khi đó, ông Lê Duy Thành, giám đốc điều hành một công ty sản xuất thiết bị sạc, đề xuất Nhà nước có thể mở quỹ hỗ trợ khởi nghiệp công nghệ xanh, trong đó có xe điện, có chính sách ưu đãi thuê đất nếu doanh nghiệp xây trạm sạc công cộng.

"Đó là cách thiết thực để giúp doanh nghiệp nội hình thành hệ sinh thái bền vững", ông Thành nói.

Từ xe xăng sang xe điện: Thượng Hải cần tới 18 năm

TTCT - Trong kế hoạch chuyển đổi sang xe điện ở các đô thị lớn, nhìn ra thế giới, không ít bài học của các quốc gia đi trước có thể sẽ hữu ích cho Việt Nam.