2 triệu doanh nghiệp cùng làm giàu

Vậy làm thế nào để nuôi dưỡng, khuyến khích tinh thần kinh doanh, đổi mới sáng tạo của người dân và doanh nghiệp, bảo đảm đầy đủ quyền sở hữu tài sản, tự do kinh doanh và cạnh tranh bình đẳng để tạo nên một lực lượng tiên phong trên mặt trận kinh tế?

Vui mừng khi nghị quyết về phát triển kinh tế tư nhân (KTTN) được ban hành, ông Mạc Quốc Anh, phó chủ tịch thường trực Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Hà Nội, cho rằng có ba giá trị cốt lõi mà nghị quyết mang lại cho khu vực tư nhân.

Đó là niềm tin (bảo vệ quyền sở hữu, môi trường minh bạch), nguồn lực (thể chế mở, vốn, đất đai, nhân lực) và khát vọng (mục tiêu 2 triệu doanh nghiệp, vươn tầm khu vực).

Trao niềm tin, khích lệ sân chơi khởi nghiệp

Theo ông Anh, với cộng đồng doanh nghiệp, đây là văn kiện đầu tiên xác định KTTN là "động lực quan trọng nhất" của nền kinh tế quốc dân, đặt khu vực này ngang hàng với kinh tế nhà nước và kinh tế tập thể trong xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ và hội nhập sâu rộng. 

"Việc khẳng định doanh nhân là "chiến sĩ trên mặt trận kinh tế" mở ra bước ngoặt về tư duy: Nhà nước chuyển vai trò từ "quản lý" sang "kiến tạo và phục vụ", cam kết bảo vệ quyền sở hữu tài sản, quyền tự do kinh doanh và cạnh tranh bình đẳng của doanh nghiệp tư nhân. 

Điều đó tạo dựng niềm tin - điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư dài hạn, đổi mới sáng tạo và mở rộng quy mô", ông Anh nói.

Nghị quyết đặt mục tiêu 2 triệu doanh nghiệp vào năm 2030 và 3 triệu doanh nghiệp vào năm 2045, đóng góp trên 60% GDP, tức là gấp đôi so với hiện tại. Theo các doanh nghiệp, các mục tiêu này không chỉ có tính khích lệ mà còn mở rộng "sân chơi" cho làn sóng khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi hộ kinh doanh lên doanh nghiệp. 

Đặc biệt là việc định vị doanh nghiệp tư nhân trong chuỗi giá trị toàn cầu khi nghị quyết yêu cầu tới năm 2030 phải có ít nhất 20 tập đoàn tư nhân lớn tham gia chuỗi giá trị toàn cầu - điều chưa từng được đặt ra trước đây.

Ông Quốc Anh cho rằng sự "đặt hàng" ở tầm chiến lược này vừa mở lối cho những doanh nghiệp có khát vọng vươn ra biển lớn, vừa thúc đẩy liên kết với FDI và doanh nghiệp nhà nước để hình thành cụm ngành, chuỗi cung ứng nội địa vững chắc. 

Tuy vậy, để đạt được mục tiêu trên thì việc hiện thực hóa tám giải pháp được nghị quyết nêu ra có vai trò tiên quyết. 

Trong đó, việc cắt giảm 30% thủ tục, chi phí và điều kiện kinh doanh trước năm 2025; đưa môi trường kinh doanh Việt Nam vào top 3 ASEAN trước năm 2028; rà soát, bãi bỏ ngay các thủ tục "tiền kiểm/xin ‑ cho", áp dụng hậu kiểm số hóa; thực hiện "cổng dịch vụ công doanh nghiệp" duy nhất trên nền tảng di động có ý nghĩa quan trọng.

Tháo gỡ nút thắt để phát huy vai trò quan trọng nhất

PGS.TS Phạm Thị Hồng Điệp (khoa kinh tế chính trị Trường ĐH Kinh tế, ĐH Quốc gia Hà Nội) cho rằng việc xác định KTTN từ động lực quan trọng trở thành động lực quan trọng nhất của tăng trưởng cho thấy khu vực này đã được đặt lên vị trí trung tâm, là đầu tàu dẫn dắt tăng trưởng của nền kinh tế nói chung so với các thành phần kinh tế khác. 

Từ đó, các chính sách "hướng tâm", nghĩa là mọi cải cách về thể chế, đầu tư, tín dụng, thuế... sẽ được thiết kế để lấy KTTN làm trung tâm, kiến tạo môi trường phát triển. 

Với vai trò là động lực quan trọng nhất, KTTN sẽ "chính danh hóa" vai trò đóng góp vào tăng trưởng kinh tế, là lực lượng sẽ dẫn đầu công nghiệp hóa - hiện đại hóa, đổi mới sáng tạo và hội nhập.

Theo đó, bà Điệp cho rằng Chính phủ cần điều chỉnh chính sách theo hướng ưu tiên tiếp cận các nguồn lực, tạo môi trường thể chế, chính sách tài chính tín dụng, chính sách thuế... nhằm khuyến khích KTTN phát triển, để có thể tham gia đầu tư vào những ngành kinh tế trọng điểm quốc gia. 

Vai trò "động lực quan trọng nhất" cũng thể hiện kỳ vọng đối với KTTN không chỉ ở tăng trưởng GDP, mà còn là đầu tàu đổi mới công nghệ, tạo việc làm chất lượng cao, dẫn đầu trong chuyển đổi số và xanh, và tạo bản sắc thương hiệu Việt Nam ra thế giới.

Song song đó, cần giải quyết những nút thắt đặt ra với khối này. Trước hết, đó là khả năng tiếp cận vốn hạn chế cản trở tăng trưởng khi kết quả khảo sát của Ngân hàng Thế giới chỉ ra việc tiếp cận tín dụng là rào cản lớn nhất đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) tại Việt Nam. 

Chỉ 29% doanh nghiệp sử dụng tín dụng ngân hàng để tài trợ cho nhu cầu đầu tư, thấp hơn so với 35% ở Malaysia và 52% ở các nền kinh tế có thu nhập cao. Nguyên nhân chủ yếu là do thiếu tài sản thế chấp và ngân hàng thường cung cấp các khoản vay ngắn hạn, không phù hợp với nhu cầu đầu tư dài hạn của SMEs.

Cùng với đó là tình trạng thiếu liên kết và năng lực cạnh tranh trong chuỗi giá trị toàn cầu khiến Việt Nam chưa tận dụng được tiềm năng của chuỗi giá trị toàn cầu. Việc thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao và kỹ năng quản lý cũng là một trong những yếu tố hạn chế khả năng cạnh tranh của khu vực tư nhân. 

Bên cạnh đó, khung pháp lý và thể chế chưa đồng bộ và hiệu quả dẫn tới việc thực thi chính sách chưa nhất quán và thiếu minh bạch, môi trường kinh doanh không ổn định và giảm niềm tin của nhà đầu tư tư nhân. 

Ngoài ra là việc áp dụng công nghệ mới và chuyển đổi số trong khu vực tư nhân còn chậm, đặc biệt là trong các ngành công nghiệp chế biến chế tạo và dịch vụ.

"Với một bước chuyển từ "chấp nhận" sang "trao niềm tin và đặt kỳ vọng" sẽ mở ra cơ hội lớn nhưng cũng đặt ra yêu cầu về sự đồng hành thực chất của Nhà nước trong cải cách thể chế và bảo vệ quyền lợi doanh nghiệp tư nhân", bà Điệp tóm tắt vấn đề.

Ông Phạm Tấn Công, chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, cho rằng để doanh nghiệp tư nhân phát triển, vấn đề quan trọng nhất là cần cơ chế chính sách và không gian, còn lại doanh nghiệp sẽ tự xoay xở. 

Dẫn chứng là dù trước đây chính sách cho KTTN phát triển hạn hẹp, chưa cần hỗ trợ, nhưng khối tư nhân đã phát triển. Khi cơ chế mở ra, cho phép doanh nghiệp tham gia, tư nhân sẽ đầu tư vào thị trường. Ví dụ như lĩnh vực ngân hàng trước đây là độc quyền Nhà nước, thì nay đã có ngân hàng tư nhân lớn.

"Chúng ta không phải lo doanh nghiệp xoay vốn ở đâu, quan trọng là cần cơ chế chính sách, không gian thì ngay lập tức với kinh tế thị trường, doanh nghiệp sẽ tự tìm ra cách chơi của họ. 

Nhà nước cũng không thể tính nổi, lo nổi hết tất cả cho doanh nghiệp, mà quan trọng là thị trường cần điều chỉnh luật chơi và cách chơi. Việc sửa đổi thể chế, môi trường kinh doanh, tháo gỡ các vướng mắc này thì doanh nghiệp sẽ tự tin, an tâm vững tin đầu tư cả trong và ngoài nước", ông Công bày tỏ.

Kinh tế tư nhân được nghĩ lớn, làm lớn

Ông PHAN ĐỨC HIẾU - đại biểu hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội - nhìn nhận như vậy về nghị quyết 68 về kinh tế tư nhân vừa được Tổng Bí thư Tô Lâm thay mặt Bộ Chính trị ký ban hành.