Trường dạy gì để sinh viên đáp ứng kỳ vọng của doanh nghiệp ngoại?

Sáng 5-7 tại TP.HCM, hội nghị Shidler Global Leadership Summit 2025 do Đại học Hawaii (Mỹ) phối hợp Trường đại học Văn Lang tổ chức đã quy tụ các chuyên gia, nhà điều hành và học giả quốc tế nhằm tìm lời giải cho bài toán tăng trưởng dài hạn của doanh nghiệp Việt, trong bối cảnh thương mại toàn cầu biến động và chuỗi cung ứng đang được tái định hình.

Đổi mới đâu chỉ nằm ở nhà máy

Ông Jonathan Moreno, phó chủ tịch Diversatek Healthcare (Mỹ), cho rằng trong bối cảnh mới hiện tại, Việt Nam không còn đơn thuần là điểm đến sản xuất hiệu quả. Việt Nam hoàn toàn có tiềm năng trở thành trung tâm giá trị cao trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Nhiều chuyên gia quốc tế ví von đó là một cuộc "Đổi mới 2.0".

Ông phân tích sau cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung, nhiều tập đoàn quốc tế, trong đó có Diversatek, đã chủ động tái cấu trúc chuỗi cung ứng để giảm phụ thuộc vào Trung Quốc. 

"Câu hỏi không còn là 'có chuyển dịch hay không', mà là 'chuyển dịch như thế nào cho hiệu quả và bền vững'. Việt Nam rõ ràng là lựa chọn chiến lược trong bài toán đó", ông nói.

Tuy nhiên nếu chỉ đóng vai trò công xưởng, Việt Nam sẽ khó giữ vững lợi thế trong dài hạn. Với ông Jonathan, bước chuyển quan trọng nhất là về tư duy quản trị: từ kiểm soát sang kiến tạo, từ xử lý tình huống sang hoạch định chiến lược. 

Các doanh nghiệp Việt Nam sẽ cần những người có năng lực điều phối chuỗi cung ứng, quản lý dự án, kết nối toàn cầu, không chỉ những người biết vận hành máy móc.

Ông tin rằng nếu tận dụng tốt cơ hội hiện tại, Việt Nam hoàn toàn có thể tăng trưởng gấp 1,5 lần trong vòng 12 tháng. 

Ngay cả trong những khó khăn của rào cản thuế quan hiện tại cũng có nhiều cơ hội cho Việt Nam nắm bắt. Nhưng để làm được điều đó, cần một thế hệ lao động "ngoài làm được việc còn có khả năng học hỏi, đổi mới và dẫn dắt".

Đại học cần dạy sinh viên biết dùng và phản biện với AI

Từ góc nhìn giáo dục và đào tạo lãnh đạo, tiến sĩ Tùng Bùi - giám đốc Chương trình VEMBA và chủ nhiệm ngành kinh doanh toàn cầu tại Trường Kinh doanh Shidler (Đại học Hawaii) - nhấn mạnh rằng "Đổi mới 2.0" chỉ có thể thành hình nếu Việt Nam thay đổi cách chuẩn bị nguồn nhân lực.

"Tôi tin vai trò của các trường đại học lúc này cực kỳ quan trọng. Nếu không thay đổi nội dung và cách dạy, chúng ta sẽ không có lực lượng đủ sức thích ứng với môi trường mới", ông nhận định.

Theo ông, trí tuệ nhân tạo (AI) đã trở thành công cụ không thể thiếu trong mọi ngành nghề. Việc đưa AI vào chương trình đào tạo không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu bắt buộc. "Tại Đại học Hawaii, sinh viên ngành kinh tế học ngay từ đầu đã được học cách ứng dụng AI vào phân tích và ra quyết định", ông cho biết.

Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo nguy cơ của việc sử dụng AI thiếu định hướng. Một nghiên cứu gần đây của MIT (Mỹ) chỉ ra rằng những sinh viên lạm dụng AI có xu hướng suy giảm năng lực phản biện. 

"Nếu chúng ta chỉ dạy sinh viên cách dùng AI mà không dạy họ đặt câu hỏi, phản biện và đánh giá thông tin thì AI sẽ điều khiển người dùng, thay vì ngược lại", ông nói.

Vì vậy theo tiến sĩ Tùng Bùi, chương trình giáo dục hiện đại cần nhấn mạnh cả hai yếu tố: năng lực công nghệ và tư duy phản biện. 

Khi có được sự kết hợp này, người trẻ Việt Nam mới có thể làm chủ công nghệ, làm chủ công việc và rộng hơn là làm chủ vị thế của quốc gia trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Tương tự ông Christian Pham, phó tổng giám đốc Tập đoàn DACOTEX (Pháp), cho rằng Việt Nam cần đầu tư quyết liệt vào chất lượng nguồn nhân lực nếu muốn vượt qua làn sóng biến động thuế quan và cạnh tranh toàn cầu.

"Chi phí lao động rẻ không còn là lợi thế nữa. Nhà đầu tư giờ quan tâm đến việc bạn có đội ngũ linh hoạt, biết học, biết chuyển đổi hay không", ông nhận định. Với DACOTEX, yếu tố con người là nền tảng cho mọi cải tiến, từ sản xuất xanh đến chuyển đổi số.

Ông cho rằng Việt Nam nên khuyến khích mạnh hơn mô hình hợp tác giữa doanh nghiệp và trường đại học để đào tạo nhân lực đúng với nhu cầu thực tế. Nhìn chung, phần nhiều doanh nghiệp đang phát triển theo hướng không cần quá nhiều người, nhưng cần đội ngũ liên tục có thể phát triển.

Theo ông Christian, một "liều thuốc" tốt để chống lại những biến động toàn cầu chính là một thế hệ lao động có tư duy mở, tinh thần đổi mới và trách nhiệm cộng đồng. Đó là lợi thế bền vững mà không quốc gia nào có thể sao chép.

Đề xuất tăng phạt tiền tới 400 triệu đồng hoặc phạt tù 1-3 năm khi sa thải lao động trái pháp luật

Bộ Công an đề xuất mức phạt tiền với hành vi sa thải người lao động, buộc công chức, viên chức thôi việc trái pháp luật lên tới 400 triệu đồng hoặc phạt tù 3 năm.