Phát hiện các thiên hà 'xác sống' bất ngờ hồi sinh

Theo Sky At Night Magazine, các nhà nghiên cứu của Trường đại học Minnesota (Mỹ) sử dụng dữ liệu từ kính viễn vọng không gian Hubble và bất ngờ phát hiện những thiên hà đã ngừng hình thành sao tưởng chừng đã "chết", nhưng thực chất lại đang trải qua những đợt bùng nổ sao gần đây.

Những thiên hà này được đặt biệt danh là "zombie galaxy" - thiên hà zombie.

Sự hồi sinh bí ẩn của thiên hà "zombie" trong vũ trụ

Trong vũ trụ, phần lớn các thiên hà khi đã bước vào giai đoạn "già cỗi" sẽ ngừng tạo sao. Quá trình này được gọi là "dập tắt hình thành sao" (quenching). Khi đó, thiên hà mất dần ánh sáng xanh rực rỡ của các sao trẻ nóng, trở nên trầm lặng và nguội lạnh.

Các nhà nghiên cứu đã khảo sát hơn 1.000 thiên hà thuộc dự án UVCANDELS, một chương trình quan sát chuyên sâu bằng ánh sáng cực tím và hồng ngoại do kính viễn vọng không gian Hubble thực hiện. Họ đặc biệt chọn lọc các thiên hà có khối lượng sao vượt quá 10 tỉ lần khối lượng Mặt trời, đồng thời loại trừ các thiên hà có lỗ đen siêu khối đang hoạt động mạnh để tránh gây nhiễu tín hiệu.

Điều bất ngờ là trong mẫu khảo sát, có đến 15% thiên hà được cho là đã ngưng tạo sao lại phát ra ánh sáng cực tím, một tín hiệu đặc trưng cho việc các sao trẻ, có khối lượng lớn và tuổi thọ ngắn, vừa được hình thành.

Ước tính các thiên hà này đã tái tạo đến 10% khối lượng sao của mình chỉ trong vòng 1 tỉ năm gần đây. Đây là một con số không nhỏ nếu xét đến quy mô khổng lồ của chúng.

Những thiên hà tưởng đã "chết" này được ví như các thiên hà "zombie" giờ đây đang tiếp tục quá trình tạo sao, dù không còn mạnh mẽ như thời kỳ đầu, nhưng vẫn đủ để làm giới thiên văn học kinh ngạc.

Vì sao các thiên hà zombie có thể hồi sinh?

Một trong những giả thuyết phổ biến là hiện tượng sáp nhập thiên hà khi một thiên hà lớn "nuốt chửng" thiên hà nhỏ hơn chứa nhiều khí gas và sao trẻ. Việc tiếp nhận nguyên liệu tươi mới này có thể giúp "tái khởi động" quá trình tạo sao.

Tuy nhiên dữ liệu lại cho thấy không có mối liên hệ rõ ràng giữa mật độ môi trường và việc thiên hà có hồi sinh hay không. Trong khi các vụ sáp nhập thường xảy ra ở vùng có mật độ thiên hà cao, những thiên hà zombie lại phân bố rải rác, không theo quy luật này.

Điều đó khiến các nhà khoa học nghi ngờ rằng một cơ chế nội sinh chẳng hạn như lỗ đen trung tâm đang ở trạng thái "tĩnh lặng", nhưng vẫn ảnh hưởng đến môi trường xung quanh có thể là yếu tố thúc đẩy việc tái tạo sao.

Để tìm lời giải cho hiện tượng này, nhóm nghiên cứu đang lên kế hoạch sử dụng các thiết bị quan sát có độ phân giải cao hơn và phổ quang chính xác hơn, nhằm phân tích sâu hơn về thành phần khí, bụi và các hoạt động ẩn bên trong thiên hà zombie.

Phát hiện về các thiên hà "sống lại" này có thể làm thay đổi căn bản hiểu biết hiện tại về sự tiến hóa của thiên hà, đồng thời gợi mở rằng vũ trụ vẫn còn nhiều bí mật chưa được khám phá, kể cả với những thứ tưởng như đã kết thúc hành trình sống của mình.

Phát hiện thiên hà 'em song sinh' xa nhất của Dải Ngân Hà

Một nhóm nghiên cứu quốc tế do Đại học Geneva (UNIGE) dẫn đầu vừa phát hiện một thiên hà xoắn ốc ở khoảng cách xa nhất từng được quan sát.