Nhà nghiên cứu Bùi Văn Nam Sơn: Shakespeare là kịch tác gia xuất sắc mọi thể loại

Sáng 8-9, tại salon văn hóa Cà Phê Thứ Bảy diễn ra tọa đàm William Shakespeare - tiếng cười, thời gian và sự khoan dung với dịch giả Bùi Xuân Linh và nhà nghiên cứu Bùi Văn Nam Sơn.

Đông đảo bạn đọc đến dự để tìm hiểu về cuộc đời, sự nghiệp của Shakespeare và các tác phẩm của ông.

Chương trình cũng giới thiệu thêm ba dịch phẩm mới: Hài kịch của Shakespeare, Câu chuyện mùa đông, Cơn bão.

Dịch tác phẩm của Shakespeare sang tiếng Việt không dễ

Theo nhà nghiên cứu Bùi Văn Nam Sơn, văn chương của Shakespeare rất cổ và có tính thơ. Làm thế nào để dịch sang tiếng Việt mà vẫn giữ được tính thi ca, thâm thúy, sâu lắng trong ngôn từ là một thách thức to lớn cho dịch giả.

Ông Bùi Xuân Linh cho biết khi dịch các tác phẩm của Shakespeare, ông phải rất đắn đo, thận trọng:

"Để dịch Câu chuyện mùa đông, tôi xem 10 bản tiếng Anh khác nhau về vở từ các nhà xuất bản Anh, Mỹ. Tôi tìm những lời giải thích của các nhà biên tập để hiểu được ẩn ý trong từng câu nói của nhân vật.

Không chỉ tham khảo bản tiếng Anh mà còn tìm thêm cả tiếng Pháp để đối chiếu với những gì mình định dịch".

Ông Bùi Văn Nam Sơn nhận định trên sân khấu có rất ít diễn viên có khả năng thể hiện xuất sắc đa dạng loại vai và cũng rất hiếm những kịch tác gia có thể thành công xuất sắc ở nhiều thể loại kịch. Nhưng William Shakespeare đã làm được điều đó.

Bộ sách The First Folio (hay còn gọi là: Các hài kịch, kịch lịch sử, và bi kịch của ông William Shakespeare) được ông Bùi Xuân Linh giới thiệu trong tọa đàm là một minh chứng.

Đây là một tuyển tập gồm 36 vở kịch của Shakespeare với đa dạng thể loại, trong đó có 18 vở chưa hề được xuất bản. Các vở kịch được chia làm ba nhóm: hài kịch (14 vở), lịch sử (10 vở) và bi kịch (12 vở).

Trong đó, kịch lịch sử nổi tiếng nhất có thể kể đến Henry IV phần I, Henry IV phần II, Richard III. Hài kịch tiêu biểu với các vở Chuyện không có gì mà ầm ĩ, Giấc mộng đêm hè, Đêm thứ mười hai. Bi kịch với những kiệt tác như: Hamlet, Macbeth, Vua Lear, Othello…

Cuốn sách được biên tập bởi các đồng nghiệp của Shakespeare trong đoàn Người của Hoàng thượng là John Heminges và Henry Condell và xuất bản năm 1623. Đây được coi là một trong những tác phẩm có ảnh hưởng nhất từng được xuất bản.

Bi - hài kịch của Shakespeare

Tiếp nối William Shakespeare - Cuộc đời và tác phẩm, Bi kịch của Shakespeare, dịch giả Bùi Xuân Linh tiếp tục ra mắt cuốn Hài kịch của Shakespeare, Cơn bão, Câu chuyện mùa đông.

Hài kịch của Shakespeare do Alexander Leggatt chủ biên, với sự đóng góp của 13 giáo sư, học giả chuyên ngành từ Anh, Pháp, Úc, Canada, Hoa Kỳ.

Tập sách trước hết quan tâm đến những truyền thống mà Shakespeare được kế thừa, và thứ hai là thành tựu đặc biệt trong nghệ thuật của chính ông.

Phần I bắt đầu với lý thuyết về hài kịch có sẵn trong thời đại của ông và tiếp tục với các nguồn kịch nghệ của ông ở La Mã, Ý và nước Anh thời Elizabeth.

Phần II sắp xếp các vở kịch của ông lại với nhau thành từng nhóm xoay quanh các chủ đề, nguyên tắc cấu trúc và kỹ thuật hài hước như: Yêu đương và tán tỉnh;

Ngụy trang giới tính và sân khấu của giới tính; Trải nghiệm lãng mạn; Hài kịch và tình dục...

Còn Cơn bão và Câu chuyện mùa đông là một trong những sáng tác cuối đời của Shakespeare.

Theo ông Linh, bên cạnh thơ thì các nhà nghiên cứu chia các vở kịch của Shakespeare thành bốn thể loại: bi kịch, hài kịch, kịch lịch sử và kịch lãng mạn.

Các vở trong nhóm kịch lãng mạn này đều có những mô típ chung trong văn học lãng mạn như những cuộc chia cách, phiêu bạt, đoàn viên, hòa giải, và tha thứ.

Chúng thường bao gồm bốn vở bi - hài kịch cuối đời của Shakespeare: Pericles, Cymbeline, Cơn bão và Câu chuyện mùa đông, đôi khi kể cả vở Hai người bà con quý tộc.

Dịch giả Bùi Xuân Linh sinh năm 1957.

Ông đã dịch nhiều sách về cuộc đời, sự nghiệp, tác phẩm của Shakespeare như: William Shakespeare - Cuộc đời và tác phẩm, Bi kịch của Shakespeare, Cơn bão, Câu chuyện mùa đông...

Đây đều là các tác phẩm thuộc dự án Tủ sách Shakespeare của ông nhằm quảng bá cho việc thưởng thức, biểu diễn, nghiên cứu và giảng dạy các tác phẩm của Shakespeare, qua đó hướng tới việc tiếp thu tinh hoa văn hóa thế giới để phát triển văn hóa dân tộc.

Dự kiến trong thời gian tới, ông sẽ dịch tiếp các vở kịch của Shakespeare như: Romeo và Juliet, Như bạn thích, Thuần hóa người vợ đanh đá.

Shakespeare, nghệ thuật của muôn thuở và muôn nơi

Nhiều đối thoại thú vị đã được chia sẻ, thảo luận đầy sôi nổi cùng dịch giả Bùi Xuân Linh và nhà nghiên cứu Bùi Văn Nam Sơn trong buổi trò chuyện về ‘Shakespeare và chúng ta’ cuối tuần qua tại TP.HCM.