Bóng đá Đông Nam Á đi đâu, về đâu?

... Khi mà đội tuyển Indonesia trở thành đại diện số 1 của bóng đá khu vực trong lịch sử vòng loại World Cup và đội Malaysia "Âu - Mỹ" đè bẹp nhà vô địch Đông Nam Á đến 4-0.

Vào những năm 1990, các nhà làm bóng đá Đông Nam Á ngồi lại với nhau, đưa ra mục tiêu lẫn quy chuẩn để rút ngắn khoảng cách với bóng đá Đông Á và Tây Á. 

Trong mục tiêu và lộ trình thực hiện khi ấy tuyệt nhiên không có điều khoản nào liên quan đến nhập tịch, mà phần lớn chú trọng vào hệ thống đào tạo trẻ bài bản xuất phát từ trường học như bóng đá Nhật Bản đã làm. 

Thế mà bây giờ, bóng đá Đông Nam Á đua nhau nhập tịch, thậm chí còn sung sướng, hả hê khi "công trình" nhập tịch của mình đè bẹp những đội bóng chưa hoặc ít cầu thủ nhập tịch hơn.

Đội hình nhập tịch của bóng đá Việt Nam?

Khi đội tuyển Việt Nam dưới thời HLV Kim Sang Sik thua đậm đội tuyển Malaysia 0-4 vào đêm 10-6, giới hâm mộ và cả những người làm chuyên môn đã lo lắng, dao động thực sự. 

Thua đậm, thua không có đường ra trước một đội bóng mà 11 năm qua chỉ biết hòa và thua chúng ta. Từ trận thua đó, đa số nhìn nhận rằng Việt Nam thua vì những cầu thủ gốc Âu Mỹ: có đến 9/11 người trong đội hình Malaysia là các tân binh vừa nhập tịch.

Lập tức trên hàng loạt diễn đàn, tranh luận đã bùng nổ - trong đó không ít ý kiến nhắm đến những ngoại binh ở V-League đã hoặc đang có ý định nhập tịch.

Trong dòng tranh luận và gợi ý, thậm chí có người đã lập cả một đội hình nhập tịch gồm toàn những cầu thủ "thứ dữ" như lấy Rimario đá cặp với Xuân Son làm bộ đôi sát thủ; tuyến giữa là Geovane, Hendrio, Olaha, Hoàng Vũ Samson; nguyên bộ hàng thủ là Pendant Quang Vinh, Janclecio, Adou Minh, Kevin Phạm Ba. 

Trấn giữ khung thành vẫn là Nguyễn Filip. Họ lập một đội hình "Tây" rồi đem ra so sánh rằng nếu làm được thì bóng đá Việt Nam không ngán gì Malaysia "Âu - Mỹ" cũng như Indonesia "Hà Lan 2".

Tại AFF Cup 2024, đội tuyển Việt Nam chỉ thêm mỗi một Nguyễn Xuân Son đã làm mưa làm gió ở đấu trường Đông Nam Á. Cả giải Xuân Son chỉ đá 5 trận (trận cuối vòng bảng với Myanmar mới đủ điều kiện đăng ký thi đấu), thế mà ghi bàn như máy, vọt lên lãnh cả giải cầu thủ xuất sắc lẫn vua phá lưới, dù trận chung kết lượt về chỉ đá hơn 30 phút rồi rời sân vì chấn thương.

Cũng giải đấu đấy, hai đội Indonesia và Malaysia bị loại sớm đã vội lấy lý do vì cầu thủ nhập tịch không thể về khoác áo đội tuyển (Indonesia) hay dàn nhập tịch chưa đủ khiến đội nhà chệch choạc (Malaysia).

Từ khóa "nhập tịch" của bóng đá Đông Nam Á

Từ khóa của bóng đá Đông Nam Á bây giờ là "nhập tịch". Thậm chí nó đã trở thành chủ đề để những nhà làm bóng đá công kích nhau. 

Đơn cử ngay trong hai loạt trận cuối vòng loại thứ ba World Cup 2026 khu vực châu Á, Chủ tịch Liên đoàn Bóng đá Indonesia - tỉ phú Erick Thohir, đáp trả đối thủ chê đội Indonesia xài toàn hàng ngoại: 

"Toàn đội tuyển Indonesia hiện là cầu thủ có gốc gác Indonesia. Họ mang dòng máu Indonesia trong người và trở về khoác áo Indonesia. Đó là "tài nguyên quốc gia" của bóng đá Indonesia!".

Thực tế đó chỉ là cách nói ngụy biện, vì để có được những "tài nguyên quốc gia" đấy, ông tỉ phú Indonesia đã phải triển khai đề án tỉ đô mà bóng đá Indonesia đang đeo đuổi với mục tiêu vượt ra khỏi khu vực Đông Nam Á (dù họ chưa một lần vô địch AFF Cup). 

Sự "vượt ngưỡng" của bóng đá Indonesia càng lạ khi giải nhà AFF Cup, họ đấu thật thất thường vì không có ngoại binh, còn vòng loại World Cup 2026 thì trở thành đội Đông Nam Á có thành tích tốt nhất lịch sử, khi vào đến vòng play-off .

Vấn đề đặt ra là Indonesia sử dụng "tài nguyên quốc gia" nhưng sao phải "chạy" bằng đề án tỉ đô? Chính những tờ báo Indonesia uy tín như Bola hay Jakarta Post cũng không ít lần đề cập để những cầu thủ châu Âu chịu nhập tịch, khoác áo tuyển Indonesia phải có những "đánh đổi" không nhỏ bằng tiền, bằng quyền lợi.

Malaysia cũng học rất nhanh từ bóng đá Indonesia qua chính sách nhập tịch và vừa xuất xưởng một đội tuyển Malaysia "Âu - Mỹ" đá cho nhà vô địch AFF Cup 2024 không có đường ra.

Vậy thì bóng đá Việt Nam có cần bắt chước người Indonesia và Malaysia mà đốt cháy giai đoạn để có một đội tuyển to, khỏe, che lấp đi tất cả những khiếm khuyết trước đây của hai nền bóng đá này?

Nguy hiểm cho cả nền bóng đá

Bóng đá Việt Nam không có một tỉ phú như ông Thohir để bỏ ra tỉ đô theo kiểu đặt những quyền lợi thật lớn lên bàn cân để lôi kéo cầu thủ ngoại. 

Bóng đá Việt Nam mới có một Xuân Son cũng phải rụt rè thăm dò sau lần đưa vào đội tuyển những Phan Văn Santos, Huỳnh Kesley hay Đinh Hoàng Max, Đinh Hoàng La từ năm 2008 và gặp nhiều phản ứng từ phe bảo thủ hơn.

Sau thành công của đội tuyển Việt Nam có "cài" thêm Xuân Son ở AFF Cup 2024, những nhà làm bóng đá Việt Nam từng được hỏi liệu đó có phải là tiền đề để bóng đá Việt Nam có thêm Xuân gì nữa không, thì có ngay câu trả lời là một đội tuyển cần giữ được bản sắc và hồn Việt với nền tảng là những cầu thủ Việt. Nhưng sau trận thua 0-4 trước Malaysia, có lẽ những nhà làm bóng đá sẽ phải nghĩ lại.

Từ khóa "nhập tịch" nay đã và đang lấn át cả những phần then chốt, nền tảng của mọi nền bóng đá là đầu tư căn cơ từ bóng đá trẻ một cách có hệ thống. 

Nhiều quốc gia ở Đông Nam Á từng học Nhật Bản, Hàn Quốc làm bóng đá bền vững từ cấp độ trẻ phát triển trong môi trường giáo dục ở trường học, nhưng không học được sự phát triển của bóng đá đồng bộ với mặt bằng xã hội, với sự phát triển quốc gia.

Ngay cả Thái Lan, quốc gia có giai đoạn dài nền bóng đá phát triển nhất Đông Nam Á, đưa cả lứa trẻ đi Anh đào tạo, việc lớn nhất họ làm được là có cầu thủ đá đường hoàng, đá chính ở giải J-League.

Bóng đá Đông Nam Á với trào lưu nhập tịch rồi sẽ đi đâu về đâu, khi mà Indonesia không thể cứ hết đề án tỉ đô này đến đề án tỉ đô khác. Lúc đó thậm chí cầu thủ nội sẽ tự đào thải khi không còn đất dụng võ.

Malaysia mới có đội hình "Âu - Mỹ" đá thắng nhà vô địch AFF Cup cũng đã gặp phản ứng trái chiều, với lý luận đó không phải là đội tuyển của người Malaysia, mà là đội hình triệu euro được mua về.

Và nguy hiểm nhất là quy hoạch phát triển của bóng đá Đông Nam Á như ngày nào những nhà làm bóng đá từng ngồi lại với nhau để thống nhất sẽ phá sản.■