Khoa học tranh cãi về 'dấu hiệu sự sống' trên ngoại hành tinh K2-18b

Hôm 17-4, Hãng tin Reuters đăng một bản tin gây chú ý: các nhà khoa học thuộc Đại học Cambridge cho biết khi sử dụng dữ liệu từ kính viễn vọng không gian James Webb (JWST) của NASA, họ đã phát hiện dấu vết của hai hợp chất hóa học là dimethyl sulfide (DMS) và dimethyl disulfide (DMDS) trong khí quyển của ngoại hành tinh K2-18b.

Trên Trái đất, DMS chủ yếu được tạo ra bởi các vi sinh vật, như thực vật phù du trong đại dương, vì vậy đây được xem là một dấu hiệu tiềm năng của sự sống.

Phát hiện gây tranh cãi

K2-18b cũng từng gây chú ý khi là ngoại hành tinh đầu tiên trong vùng "có thể sinh sống" của ngôi sao chủ mà các nhà khoa học phát hiện các phân tử hữu cơ chứa carbon.

Nhà vật lý thiên văn Nikku Madhusudhan, trưởng nhóm nghiên cứu, cho rằng hành tinh này có thể là một "thế giới Hycean" (kết hợp giữa hydrogen và ocean), với đại dương có thể chứa sự sống. 

Tuy nhiên, ông cũng thận trọng lưu ý: "Chúng tôi cần phải hoài nghi chính kết quả của mình, vì chỉ khi kiểm chứng lặp đi lặp lại, chúng ta mới có thể tự tin vào phát hiện đó".

Không lâu sau, nhiều nhà khoa học cũng lên tiếng bày tỏ nghi ngờ về kết luận của nhóm nghiên cứu.

Tiến sĩ Ryan MacDonald, nhà vật lý thiên văn tại Đại học Michigan, cho biết: "Các quan sát từ JWST không cung cấp bằng chứng thực sự cho thấy các khí sinh học như DMS hay DMDS tồn tại. Nếu là một hành tinh khác, mức độ tín hiệu thấp như vậy sẽ bị coi là không phát hiện được gì cả". 

Ông cũng nói rằng một nhóm nghiên cứu độc lập đã không thể tái hiện kết quả tương tự khi phân tích lại dữ liệu JWST vào năm 2023.

Giáo sư Sara Seager (Viện Công nghệ Massachusetts), người từng là cố vấn nghiên cứu của ông Madhusudhan, cảnh báo: "Sự vui mừng một cách quá mức hiện nay đang vượt quá bằng chứng khoa học". 

Bà cho biết các nhóm khoa học độc lập hiện đang có cách diễn giải rất khác nhau về bản chất của hành tinh này: có nhóm cho rằng đó là một thế giới Hycean, nhóm khác lại cho rằng nó là một đại dương magma nóng chảy, một môi trường cực kỳ khắc nghiệt, thậm chí còn có nhóm gọi nó là một "sao Hải Vương thu nhỏ".

"Dấu hiệu sự sống ngoài hành tinh" có thể là nhiễu hoặc sai số

Theo các nhà khoa học tại Viện SETI - tổ chức chuyên nghiên cứu sự sống và trí tuệ ngoài Trái đất: "Tín hiệu hóa học thu được rất mơ hồ, có thể chỉ là kết quả của nhiễu hoặc sai số hệ thống". 

Ngoài ra, họ cũng nhấn mạnh có những nguồn gốc phi sinh học (abiotic) có thể tạo ra các hợp chất như DMS, dù hiếm hoi và không bền, nhưng vẫn chưa thể loại trừ được.

Tiến sĩ Edward Schwieterman, chuyên gia sinh học ngoài Trái đất tại Đại học California Riverside, đồng tình với ý kiến đó: "Bối cảnh hành tinh là điều quan trọng nhất. Nếu thực sự có các phân tử đó trong khí quyển, chúng ta phải tìm ra các cách phi sinh học khác để giải thích, trước khi khẳng định đó là dấu hiệu của sự sống".

Phía NASA cũng lên tiếng rằng việc phát hiện một dấu hiệu sinh học đơn lẻ không thể được coi là bằng chứng cho sự sống, và cần nhiều nghiên cứu bổ sung cùng các chuỗi bằng chứng tương tự mới có thể đưa ra kết luận.

Mặc dù còn nhiều tranh cãi, giới khoa học vẫn công nhận đây là một bước tiến quan trọng trong hành trình tìm kiếm sự sống ngoài Trái đất. Nó giúp định hướng những nghiên cứu tiếp theo và xác định đâu là điểm cần làm rõ.

Tìm kiếm sự sống ngoài Trái đất là một trong những mục tiêu lớn lao và sâu sắc nhất của nhân loại. Nhưng bất kỳ tuyên bố nào về sự sống ngoài kia đều cần được nghiên cứu kỹ lưỡng bởi toàn bộ cộng đồng khoa học trước khi có thể khẳng định.

NASA phóng tàu vũ trụ mới tìm kiếm sự sống ngoài Trái đất

NASA phóng tàu Europa Clipper lên Mặt trăng Europa của sao Mộc, nơi được coi là một trong những địa điểm triển vọng nhất để tìm kiếm sự sống ngoài Trái đất.