Trung đoàn 82 giúp dân bản Tìa Mùng tháo dỡ các ngôi nhà bị đổ sập sau lũ quét - Ảnh: DANH TRỌNG
Thiệt hại của người dân vùng cao không chỉ là những con số mà thiệt hại thành quả cả một đời lam lũ, tích cóp.
Thiên tai ngày một nghiêm trọng, những vụ sạt lở đất, lũ quét xảy ra với tần suất ngày một nhiều. Cứ nghe có thông tin thiên tai cư dân mạng lại kết tội do phá rừng. Cơ quan chức năng lại thường đưa nguyên nhân biến đổi khí hậu.
Ở bản Háng Pu Xi, dãy núi phía sau bản là rừng, cây cối um tùm. Các vết trượt sạt trên sườn núi nhìn từ xa nham nhở như mèo cào.
Tại bản Tìa Mùng, xã Tìa Dình (Điện Biên), phía sau bản là rừng phòng hộ. Cây cổ thụ to như cái cối giã gạo của dân bản còn đầy trong rừng.
Thế hệ trước của dân bản về đây vỡ ruộng, dựng nhà đến nay đã hơn 50 năm, con khe giữa bản chưa bao giờ có lũ quét.
Ở vùng cao chỉ có núi và núi. Người dân sống chênh vênh bên sườn núi từ bao đời nay. Họ tìm chỗ gần nguồn nước dựng nhà, trồng cấy. Không bám mép vực, không bạt sườn núi để làm nhà thì ở đâu?
Người làm nông bám sườn núi, gần nguồn nước để sinh hoạt, canh tác. Người khác muốn kinh doanh bám mặt đường nhưng đường cũng ở lưng núi.
Thiên tai khó đoán, cơ quan chức năng ở địa phương đã đến từng bản, đi từng con khe, sườn núi, chỉ ra chỗ nào có nguy cơ sạt lở; chỗ nào có nguy cơ lũ quét.
Ngay cả "kịch bản" khi có mưa lớn kéo dài thì phải làm gì? Dấu hiệu gì báo hiệu có lũ quét, sạt lở?... đều được trưởng bản họp dân, thông báo.
Vì thế mới có những người "vác tù và hàng tổng" trở thành người hùng cứu người trong thiên tai. Năm ngoái trong trận mưa lũ lịch sử sau bão Yagi (bão số 3), trưởng thôn Kho Vàng, ở Nậm Lúc, Bắc Hà (cũ), Lào Cai đưa 90 người dân lên núi dựng lều tránh sạt lở.
Ngay đợt lũ quét, sạt lở kinh hoàng vừa qua, trưởng bản Háng Pu Xi (xã Xa Dung) Mùa A Thi chạy sang hô mọi người chạy trước khi lũ quét đến.
Còn ở bản Tìa Mùng, trưởng bản Giàng A Chếnh nghe có tiếng động lạ, đoán sắp có sạt lở, lũ quét, anh mở loa báo động cho dân bản.
Đáng tiếc, lúc đó mất điện. A Chếnh chạy đến từng nhà, hô mọi người chạy. 17 hộ dân, trong đó có 30 trẻ em, theo chân trưởng thôn chạy thoát trước khi bùn đất, cây cối từ trên triền núi đổ ụp xuống.
Chúng ta không thể chống lại thiên tai mà chỉ thích ứng với thiên tai. Người miền núi sống chung với lũ quét, với sạt lở.
Vấn đề nằm ở việc làm thế nào để đoán biết thiên tai mà phòng tránh. Những việc vĩ mô như quy hoạch khu dân cư, di dân ra khỏi vùng nguy hiểm... Nhà nước đã thực hiện hàng chục năm nay.
Còn thực tế ở các bản, thay vì trưởng bản phải chạy đến từng nhà hô hào người chạy cũng nên dựng những chiếc loa báo động. Những chiếc loa này không phụ thuộc vào điện lưới mà có thể dùng ắc quy, dùng pin...
Hiện đại hơn một chút, có thể như những chiếc loa báo cháy trong khu chung cư. Trưởng bản Giàng A Chếnh vẫn còn nuối tiếc. Giá như lúc đó chưa mất điện. Giá như cái loa của anh có cục pin như pin máy khoan thì có lẽ người trong bản đã chạy đi sớm hơn, hai em nhỏ xấu số của bản thức dậy sớm hơn để chạy cùng mọi người...
Giá như không có những "giá như" ấy.
Đăng ký tại đây
Bình luận hay