Gắn kết di sản 
Bình Châu - Lý Sơn 
có lợi cho dân

Hệ thống núi lửa ngủ yên tạo nên một "công viên núi lửa" đẹp tuyệt vời nối từ bờ ra tận biển - Ảnh: Trần Mai

Phải làm Công viên địa chất toàn cầu (CVĐCTC) theo phương thức mới, gắn di sản với cộng đồng, đó là ý kiến của các chuyên gia sau chuyến khảo sát từ ngày 31-3 đến 3-4 tại khu vực trầm tích núi lửa độc đáo này.

Trong đợt khảo sát lần này, 13 chuyên gia trong nước và 5 chuyên gia quốc tế phát hiện nhiều trầm tích địa chất mới. Ý nghĩa nhất là hai miệng núi lửa cổ nằm dưới lòng đại dương cách đảo Lý Sơn 7 hải lý về phía đông nam.

Ở mũi Ba Làng An (vùng biển Bình Châu), đoàn chuyên gia cũng phát hiện ba miệng núi lửa cổ. Bên cạnh đó là lớp trầm tích lắng đọng dưới biển do tro núi lửa tạo thành.

Các chuyên gia đánh giá đây là vùng hoạt động núi lửa trẻ, có cấu tạo độc đáo của núi lửa, nước biển và sinh thái hiếm có trên thế giới.

Nhiều ý kiến đưa ra để phát triển tiềm năng của vùng biển này.

Ở xứ sở của núi lửa, hai chuyên gia địa chất hàng đầu đến từ Nhật Bản là TS Mahico Watanabe, thành viên Hội đồng Tư vấn hệ thống CVĐCTC châu Á Thái Bình Dương và GS Setsuya Nakada, Hiệp hội Mạng lưới CVĐCTC với kinh nghiệm đưa du khách đến những khối macma nguội lạnh ở Nhật và nhiều nơi trên thế giới hướng dẫn cách sử dụng có hiệu quả một vùng biển vô cùng quý hiếm như Bình Châu - Lý Sơn.

GS Nakada cho biết nhiều quốc gia có di sản có giá trị tầm cỡ quốc tế nhưng không phát huy được hiệu quả, người dân thờ ơ vì không hưởng lợi từ di sản.

Ông đánh giá Bình Châu - Lý Sơn là vùng địa chất độc đáo của thế giới nhưng Việt Nam phải tự xem đã đạt chuẩn quốc tế hay chưa.

Đánh giá này ngoài kết cấu địa chất, thiên nhiên thì còn dựa vào sự quan tâm của cộng đồng, du khách, giới nghiên cứu toàn cầu. Kiểu làm CVĐCTC dựa vào trầm tích, địa tầng, địa mạo... để trình UNESCO như hiện nay đã cũ.

“Các bạn phải đưa cộng đồng vào di sản. Khi cộng đồng cùng tham gia, thì vùng biển này sẽ có nhiều cơ hội được UNESCO công nhận” - GS. Nakada nói.

Đồng thời, GS. Nakada đưa ra những hình thức du lịch như mát xa với nước biển, lặn biển ngắm san hô, du lịch mạo hiểm... để phát huy hết tiềm năng di sản.

Tại đảo Lý Sơn, các chuyên gia quốc tế “choáng ngợp” trước một lớp trầm tích hiếm có trên thế giới - Ảnh: Trần Mai

Theo các chuyên gia, UNESCO công nhận CVĐCTC ngoài việc nghiên cứu, còn để người dân được hưởng lợi. Mỗi năm CVĐCTC sẽ tạo ra được khoảng 300 triệu USD “nuôi” cộng đồng sống quanh di sản. Từ đó, cộng đồng có ý thức bảo vệ di sản.

TS. Nancy Rhoenar Aguda (Philippines) - một chuyên gia địa chất uy tín, giúp nhiều quốc gia phát triển CVĐC thành điểm du lịch nổi tiếng “hiến kế” cho Việt Nam phải viết một cuốn sách thật dễ hiểu về vùng biển Bình Châu - Lý Sơn để từng người dân trở thành hướng dẫn viên, giới thiệu cho du khách và tham gia bảo tồn và phát triển CVĐC.

“Thay đổi nhận thức của người dân rất khó khăn, và nhiều thách thức để phát triển du lịch địa chất. Do đó, chính quyền cần phải hết sức kiên nhẫn, tích cực triển khai các hoạt động giáo dục cộng đồng.

Đầu tiên là đưa di sản đến với thầy giáo, học sinh, sinh viên. Đây sẽ là người hưởng lợi trong tương lai, họ dễ tiếp thu và truyền đạt lại cho ba mẹ mình cùng làm du lịch. Việc này phải làm ngày từ lúc này, đừng để quá muộn” - TS. Aguda nhấn mạnh.

Đoàn chuyên gia khảo sát trên một bình nguyên núi lửa rộng lớn ở Quảng Ngãi - Ảnh: Trần Mai

Tại chùa Hang các chuyên gia phát hiện nhiều vỉa bazan xếp chồng lên nhau - Ảnh: Trần Mai