Có nên "bao cấp" AI cho số đông?

Cảnh báo mới nhất về đến khả năng tư duy của con người đưa ra đúng lúc nhiều đơn vị bắt đầu "bao cấp" - tức cung cấp miễn phí - các tài khoản ChatGPT bản trả tiền đến nhiều đối tượng vì tin rằng có thể đổi lại hiệu quả cao hơn từ người thụ hưởng.

Cuối tháng 5, báo chí rầm rộ đưa tin Các tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE) sẽ trở thành nước đầu tiên trên thế giới cung cấp quyền truy cập miễn phí vào ChatGPT Plus cho tất cả công dân và cư dân của mình. 

Thông tin này thật ra không chính xác - thỏa thuận giữa chính quyền UAE và OpenAI chỉ đề cập đến quyền truy cập toàn quốc (nationwide access) chứ không nói gì đến gói đăng ký cá nhân (personal subscription). Dù vậy, đây vẫn được xem là một hướng đi tương lai, khi chính phủ đưa ra tuyên bố mạnh mẽ về công nhận và ứng dụng AI cho toàn dân.

Chào sinh viên với AI

Theo tạp chí The Atlantic, mùa thi cuối kỳ tại nhiều trường đại học trên thế giới năm nay có chút khác biệt so với những năm trước: sinh viên có thể tìm kiếm sự trợ giúp không chỉ đến từ sách vở hay những ly cà phê, mà còn từ những công cụ AI mạnh mẽ hơn bao giờ hết.

OpenAI thông báo cho phép các sinh viên 2 tháng sử dụng miễn phí ChatGPT Plus (đến hết tháng 5-2025) để họ có thể tiếp cận những mô hình AI tiên tiến nhất cũng như công cụ "nghiên cứu sâu" của công ty, giúp nhanh chóng tổng hợp hàng trăm nguồn kỹ thuật số thành các báo cáo phân tích chuyên sâu.

Chính sách của OpenAI chỉ là một trong nhiều chương trình khuyến mãi AI đang diễn ra trong lĩnh vực giáo dục. Trong những tháng gần đây, các công ty nghiên cứu AI như Anthropic, xAI, Google và Perplexity cũng đã cho sinh viên dùng miễn phí các phiên bản chatbot trả phí, hoặc giảm giá đăng ký đáng kể. "Chúc các bạn may mắn trong kỳ thi cuối kỳ" - một nhân viên xAI viết trong bài chia sẻ về chương trình khuyến mãi dành cho sinh viên trên mạng xã hội.

Còn theo The New York Times, từ tháng 6, Đại học Duke (Mỹ) bắt đầu cấp quyền truy cập ChatGPT không giới hạn cho sinh viên, giảng viên và nhân viên trường. Các trường khác như Đại học Maryland và Đại học bang California cũng đang trong quá trình biến các công cụ AI trở thành một phần trải nghiệm hằng ngày của sinh viên. 

Những chương trình như thế này đang giúp các công cụ AI thu hút thêm những người dùng trẻ tuổi và có thể không có khả năng bỏ ra hàng trăm USD mỗi năm để thử nghiệm các sản phẩm AI tiên tiến nhất.

Những năm 2010, có một thế hệ các công ty khởi nghiệp tranh giành người dùng bằng cách cung cấp quyền truy cập giá rẻ vào các dịch vụ của họ: đặt lịch tập qua ClassPass, đặt bữa trưa giao tận nơi với DoorDash, hay đặt xe công nghệ với Lyft. 

Theo The Atlantic, các công ty này cùng với vô số công ty khác đã tạo ra khái niệm gọi là "trợ cấp lối sống" cho thế hệ trẻ ngày ấy, và giờ đây một điều tương tự đang diễn ra với AI. Thay cho Uber và pizza được trợ giá, sinh viên đại học ngày nay được sử dụng AI miễn phí. 

Anthropic thậm chí có chương trình "đại sứ giảng đường": sinh viên tại một số trường sẽ có 1 năm tiếp cận phiên bản cao cấp của trợ lý AI Claude do công ty này phát triển chỉ với giá tượng trưng 1 USD/tháng. 

"Đại sứ" Josefina Albert tại Đại học Washington nói với The Atlantic cô đã chia sẻ chương trình này đến các bạn học cùng lớp, thậm chí liên lạc với một số giảng viên để nhờ họ phổ biến đến các sinh viên mà mình giảng dạy.

Đây được dự báo là một cuộc đua tiêu tốn nhiều tiền của: OpenAI dự kiến "đốt" gần 7 tỉ USD trong năm 2025, con số này có thể tăng lên đến 20 tỉ USD trong vài năm tới. 

Những chương trình khuyến mãi này cũng không thể kéo dài mãi: cũng như cuộc đua đốt tiền của những start-up trước đây, đến một lúc nào đó khi tiền đầu tư cạn kiệt sẽ là lúc giá dịch vụ trở về đúng giá trị của nó để các công ty AI có thể mang lại giá trị cho nhà đầu tư.

Và thu hút lao động bằng AI

Khác với những thận trọng ban đầu khi công nghệ này mới tạo nên cơn sốt trong đại chúng đầu những năm 2020, ngày càng có nhiều doanh nghiệp mong muốn tất cả nhân viên của mình phải hiểu về AI và biết cách sử dụng AI một cách hiệu quả trong công việc.

Theo trang WorkLife, nền tảng hỗ trợ quản lý tài chính cá nhân Cleo đã trợ cấp cho tất cả nhân viên 20 USD mỗi tháng để đăng ký sử dụng ChatGPT Plus tại nơi làm việc. Genies, một công ty công nghệ chuyên về hình ảnh thế thân (avatar), cũng đang cung cấp quyền lợi tương tự cho nhân viên. Nền tảng quản lý lịch Clockwise thì xây dựng một ngân sách AI chung có thể được dùng để chi trả cho các công cụ khác nhau.

CEO của Cleo Barney Hussey-Yeo tin rằng điều quan trọng là toàn bộ đội ngũ tại Cleo phải trực tiếp trải nghiệm những phát triển mới nhất của công nghệ này. "Từ góc nhìn kinh doanh, công ty cũng đang tìm ra nhiều cách để tự động hóa các công việc còn khá thủ công, cho phép nhân viên giải phóng thời gian để tập trung vào các nhiệm vụ lớn hơn, mang tính chiến lược hơn và có tác động cao hơn, vốn luôn là điều tốt" - WorkLife dẫn lời trưởng bộ phận tuyển dụng tại Cleo Annie Jackson.

Chẳng hạn trong bộ phận tuyển dụng, AI đang giúp soạn tin nhắn đến các ứng viên tiềm năng trên mạng xã hội LinkedIn hay thiết kế bảng tiêu chí chấm điểm cho mỗi buổi phỏng vấn, Jackson giải thích. "Được sử dụng phiên bản (ChatGPT) nâng cấp thật là điều tuyệt vời vì tôi có thể truy cập nó bất cứ lúc nào" - Jackson nói.

Trong một thư ngỏ gửi đến nhân viên, CEO của Genies Akash Nigam nhấn mạnh "những người sẽ bị công nghệ thay thế là những con người không có mong muốn cũng như tham vọng học hỏi và tận dụng công nghệ mới để nâng cao kỹ năng của mình". 

Với tinh thần đó, nhân viên Genies đã sử dụng ChatGPT Plus trong công việc theo nhiều cách: thảo luận về mã lệnh máy tính với chatbot AI để nhận lời khuyên về xử lý lỗi và giải quyết vấn đề, hoặc dùng công cụ này để truy vấn thông tin thay vì dùng nền tảng tìm kiếm Google như trước. 

Họ còn sử dụng ChatGPT để xem những từ khóa nào đang được tìm kiếm nhiều nhất trên mạng xã hội và tìm ra những lời dẫn quảng cáo độc đáo hoặc viết đề xuất cho tính năng mới.

Theo trang Insider, Nigam thậm chí còn dự định đưa khả năng sử dụng ChatGPT thành một phần tiêu chí đánh giá năng lực nhân viên hằng năm. Những nhân viên có thể "sử dụng AI một cách hiệu quả" sẽ được cân nhắc thăng chức và tăng lương, trong khi những người không bắt kịp các thay đổi sẽ bị tụt lại phía sau.

"Chỉ với 20 USD/tháng (cho mỗi nhân viên), nếu chúng tôi có sự cải thiện về năng suất từ số tiền này thì tôi hoàn toàn sẵn lòng chi trả" - WorkLife dẫn lời CEO của Clockwise Matt Martin. Hiện có khoảng 15% nhân viên tại Clockwise đang đăng ký ChatGPT Plus thông qua chính sách hỗ trợ hoàn tiền của công ty. Hơn thế nữa, Clockwise đang muốn hướng đến mô hình cung cấp AI đặc thù cho từng bộ phận.

Chẳng hạn, bộ phận kỹ sư tại công ty đang tỏ ra hứng thú với Github Copilot, một công cụ AI được thiết kế riêng cho lập trình viên với khả năng hỗ trợ mạnh mẽ trong quá trình viết mã lệnh. Một ngân sách AI chung cho phép các bộ phận thử nghiệm với những công cụ khác nhau để tìm ra công cụ thích hợp nhất cho tính chất công việc của họ. 

"Tôi rất vui khi thấy mọi người tìm tòi khám phá. Tôi tò mò muốn xem họ định vị được gì, họ tìm thấy gì, và điều gì khiến họ cảm thấy phấn khích" - Martin nói.

Vashistha Iyer, CEO tại công ty đầu tư Capitalmind (Ấn Độ) nơi có chính sách hoàn trả phí đăng ký ChatGPT Plus cho nhân viên, cho biết công cụ này đã giúp tăng năng suất của nhân viên lên gấp 5 lần, theo trang India Today. 

Trong một bài đăng trên mạng xã hội X, Iyer cho rằng các chatbot AI như ChatGPT sẽ khiến hầu hết các vị trí ít kinh nghiệm trở nên "lỗi thời", ít nhất là ở "những doanh nghiệp tiến bộ". 

"Những người mới vào nghề sẽ phải học cách tận dụng AI để xây dựng chuyên môn trong lĩnh vực của họ" - Iyer viết.