Có một dòng văn học nghệ thuật bền bỉ viết về người lính

Đó là dòng văn học nghệ thuật về đề tài chiến tranh cách mạng và lực lượng vũ trang.

Đây là nhận định chung được nhiều nhà văn, nhà nghiên cứu tại Hội thảo khoa học 50 năm văn học, nghệ thuật về đề tài lực lượng vũ trang, chiến tranh cách mạng sau ngày đất nước thống nhất: thành tựu, những vấn đề đặt ra và định hướng phát triển do Cục Tuyên huấn và Nhà xuất bản Quân Đội Nhân Dân tổ chức ngày 20-3 tại Hà Nội.

Không phải để trả nợ quá khứ

Trung tướng Nguyễn Văn Đức, cục trưởng Cục Tuyên huấn, khẳng định trải qua 80 năm đồng hành cùng đất nước, văn học, nghệ thuật về đề tài lực lượng vũ trang, chiến tranh cách mạng luôn là mạch nguồn cảm hứng vô cùng to lớn với văn nghệ sĩ.

Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều - chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam - nêu quan điểm từ 1975 đến nay những nhà văn mặc áo lính, nhà văn cựu binh Việt Nam thuộc nhiều thế hệ vẫn là một lực lượng then chốt và quan trọng nhất trong nền văn học Việt Nam hiện đại.

Không chỉ cống hiến bằng tác phẩm, các nhà văn quân đội như Lê Lựu, Hữu Thỉnh, Nguyễn Khải, Chu Lai... cũng là những sứ giả hòa bình đầu tiên từ Việt Nam đến Mỹ để cất tiếng nói về dân tộc Việt, về cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc, về khát vọng hòa bình của người dân Việt Nam.

Nhà văn Nguyễn Bình Phương - phó chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam - khẳng định từ 1975 đến nay có một dòng văn học nghệ thuật vẫn bền bỉ, vững chãi đi từ đầu đến cuối một cách cương nghị, gặt hái nhiều tinh túy, làm nền tảng cho văn học Việt Nam hiện đại tới tận ngày nay.

Đó chính là dòng văn học nghệ thuật về đề tài chiến tranh cách mạng và lực lượng vũ trang.

Ông Phương cho rằng sự bền bỉ bởi sức hấp dẫn của đề tài hoàn toàn không phải các văn nghệ sĩ sáng tác "để trả nợ quá khứ", hay giãi bày những trải nghiệm thực tế của mình.

Viết về chiến tranh cách mạng, người lính thực ra là để chiêm nghiệm về con người. Vì vậy nó trở thành đề tài phổ quát và cuốn hút.

Nhà văn Chu Lai thậm chí còn nói: "Đề tài chiến tranh, cách mạng chính là siêu đề tài và nhân vật người lính cũng trở thành siêu nhân vật, càng khai thác càng màu mỡ".

Thành công của văn học nghệ thuật viết về đề tài chiến tranh, cách mạng, lực lượng vũ trang trong 50 năm qua theo Nguyễn Bình Phương là đã kiến tạo rất nhiều giá trị, mà nổi bật là giá trị minh định tính chính nghĩa trong những cuộc chiến vệ quốc của chúng ta.

Thứ hai, xây dựng thành công nhân vật trung tâm của thời đại là nhân vật anh bộ đội Cụ Hồ.

Từ anh bộ đội hào hoa phong nhã của chống Pháp sang anh bộ đội đầy cam go ác liệt của chống Mỹ đến anh bộ đội dạn dày chinh chiến trong cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới Tây Nam và phía Bắc, đến anh bộ đội giúp dân phòng chống bão lũ thiên tai làm kinh tế với tinh thần nhân ái vô bờ...

Đặc biệt, hình ảnh anh bộ đội Cụ Hồ trong các sáng tác gần đây không còn độc sáng một cách thần thánh nữa mà đã tỏa sáng một cách bình dị trong các mối tương quan xung quanh.

Anh bộ đội không chỉ có sứ mệnh thiêng liêng, cao cả mà bắt đầu có số phận như một con người bình thường khiến hình ảnh anh bộ đội Cụ Hồ sinh động hơn, gần gũi hơn, sâu sắc hơn, đáng kính hơn.

Nhiều thách thức

Tuy gặt hái nhiều thành tựu, nhà văn Nguyễn Bình Phương cho rằng văn nghệ về đề tài chiến tranh, cách mạng, lực lượng vũ trang cũng đang đối diện với nhiều thách thức.

Thế hệ nhà văn, nghệ sĩ tài danh đi qua chiến tranh đã đến độ mòn mỏi, trong khi đó thế hệ sau còn hạn chế về kinh nghiệm sáng tác, về nhận thức, về thực tiễn chiến tranh và lực lượng vũ trang.

Hiện nay chưa có sự đứt đoạn trong dòng mạch văn học nghệ thuật về đề tài này nhưng có thể cảm nhận được sự hẫng hụt.

Một thách thức nữa là dù có phóng túng đến đâu thì sáng tác về đề tài chiến tranh, cách mạng cũng phải có sự nghiêm túc, nghiêm cẩn nhất định.

Trong khi các loại hình giải trí khác thì khơi mở rộng rãi. Vì thế dòng văn học nghệ thuật này sẽ phải cạnh tranh với những loại hình giải trí khác để kiếm tìm bạn đọc, khán giả.

Và một thách thức quan trọng trong đời sống sôi động nhiều chiều hôm nay, đề tài chiến tranh cách mạng, người lính sẽ khó giữ vai trò là đề tài trung tâm của văn học nghệ thuật.

Ông Phương cho rằng cần có những phương cách để dòng mạch văn học nghệ thuật này vẫn phải là dòng mạch chủ đạo. Vì đây không phải ký ức, đây còn là sự tuyên truyền, giáo dục về phẩm chất, khí phách của người Việt trong tương lai.

Con trai ông McNamara bật khóc ở Hà Nội: Ngày người lính Việt Nam ấy hy sinh là ngày tôi chào đời

Ông Craig McNamara, con trai cựu bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Robert McNamara, bật khóc trong buổi nói chuyện về cha mình và cuộc chiến tranh tại Việt Nam, vào chiều 6-3 ở Hà Nội.