04/08/2023 08:50 GMT+7
Trở lại chủ đề

Chất alcaloid trong quả hồng châu gây ngộ độc chết người có trong những loại cây nào?

11 trẻ ở Hà Giang bị ngộ độc alcaloid khi ăn quả hồng châu, 1 trẻ đã tử vong, 3 trẻ nặng được chuyển xuống Bệnh viện Nhi trung ương. Chất alcaloid gây độc ra sao và có trong những loại cây nào để phòng tránh?

Trẻ bị ngộ độc khi ăn quả hồng châu tại Hà Giang - Ảnh: BVCC

Trẻ bị ngộ độc khi ăn quả hồng châu tại Hà Giang - Ảnh: BVCC

Độc tố mạnh, nhai hạt có thể gây tử vong tại chỗ

Theo tiến sĩ Lê Ngọc Duy - trưởng khoa cấp cứu - chống độc, Bệnh viện Nhi trung ương, hiện nay chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho các trường hợp bị ngộ độc hồng châu mà chủ yếu là điều trị căn nguyên và điều trị triệu chứng.

Quả hồng châu có thành phần chính là alcaloid, axit amin, axit cacboxylic, flavonoid, polyphenol… Độc tố chính của quả hồng châu là alcaloid, chứa chính trong nhân hạt. Độc tính của chúng tác động chủ yếu lên tế bào cơ tim và gây phù phổi cấp dẫn tới suy hô hấp, trụy tim mạch. Một số hoạt chất khác có thể gây tổn thương các cơ quan khác như gan, thận…

Phân tích về độc tố alcaloid trong quả hồng châu, dược sĩ Trần Xuân Thuyết, nguyên chuyên gia dược học Công ty Dược liệu Trung ương 1, cho biết độc tố chính của quả hồng châu chứa chính trong nhân hạt (chưa thấy trong cùi) của quả, tác động chủ yếu lên tế bào cơ tim và gây phù phổi cấp. Nếu trẻ ăn quả hồng châu cả hạt, thậm chí nếu nhai nát hạt thì có thể tử vong ngay tại chỗ vì trụy tim mạch, suy hô hấp.

Kết quả thử nghiệm độc tố alcaloid trong quả hồng châu trên động vật cho thấy liều tối thiểu gây chết (LDmin) qua đường tiêu hóa của hạt có cả cùi đối với thỏ là 18g/kg thể trọng, đối với chuột cống trắng là 72g/kg thể trọng (động vật chết do suy hô hấp và trụy tim mạch).

Theo dược sĩ Trần Xuân Thuyết, alcaloid là những chất độc để cây tự vệ, chống sự phá hoại của người và súc vật. Có người cho rằng đó là một dạng chất dự trữ trong cây, vì chúng được sử dụng khi hạt nảy mầm...

Alcaloid là những hợp chất hữu cơ phức tạp, chứa nitơ (bắt buộc), ngoài carbon, hydro, thường chứa oxy. Những alcaloid chứa oxy thường là những chất có dạng rắn. Một số alcaloid không chứa oxy thường ở dạng lỏng, dễ bay hơi như nicotin, anabazin... Các alcaloid có phản ứng kiềm và có tác dụng dược lực mạnh với liều nhỏ.

Trong cây, các alcaloid thường ở dạng muối của các axit hữu cơ như axit malic, limonic, oxalic, succinic... Dưới dạng này, chúng dễ tan trong nước nên dễ hấp thu qua bộ máy tiêu hóa của người và động vật và gây độc mạnh.

Khi ở dạng tự do (dạng base), các alcaloid khó tan trong nước nhưng lại dễ tan trong các dung môi hữu cơ như rượu, ête, cloroform.

Alcaloid có trong nhiều loại cây và thuốc

Dược sĩ Thuyết phân tích, alcaloid có rất nhiều loại và người ta chưa phân biệt alcaloid trong cây hồng châu là loại gì. Tuy nhiên, trong các loại alcaloid có nhóm các alcaloid đặc biệt - glycoalcaloid là những chất gây độc mạnh.

Trong nhóm này, alcaloid là phần aglycon của glycosid tương ứng. Điển hình của loại này là solanin trong mầm khoai tây. Khi thủy phân, solanin sẽ cho solanidin T (alcaloid) và 3 đường (glucose, ramnose và galactose).

Alcaloid cho kết tủa với một số axit như axit silicotungstic, axit phosphomolipdic và tanin. Lợi dụng tính chất này, người ta dùng axit tanic hoặc nước sắc các cây chứa tanin (chất chát) để giải độc khi bị ngộ độc alcaloid.

Trong một cây thường đồng thời có nhiều alcaloid, chẳng hạn trong cây thuốc phiện có hàng chục alcaloid; ở hạt mã tiền có 3 - 4 alcaloid. Ngược lại, một alcaloid có thể tìm thấy ở nhiều cây khác nhau, như berberin có ở hàng chục loài, thuộc ít nhất 5 họ thực vật khác nhau.

Hàm lượng alcaloid trong cây rất khác nhau. Ngày nay, với những phương pháp hiện đại, có độ nhạy cao, người ta có thể phát hiện được vi lượng alcaloid trong nhiều loài. Nhưng theo quy ước, chỉ những cây có hàm lượng alcaloid lớn hơn một phần vạn mới được xem là cây có alcaloid. 

Tỉ lệ alcaloid trong nhiều cây chiếm từ một vài phần nghìn đến một vài phần trăm (so với trọng lượng khô của cây), vỏ cây canhkina là một trường hợp đặc biệt, có thể chứa tới 10 phần trăm alcaloid.

Dược sĩ Thuyết cho biết thêm, đã có nhiều ý kiến tranh luận về vai trò của alcaloid trong cây. Có người cho rằng alcaloid là những chất độc để cây tự vệ, chống sự phá hoại của người và súc vật. 

Có người cho rằng đó là một dạng chất dự trữ trong cây, vì chúng được sử dụng khi hạt nảy mầm. Có ý kiến khác lại cho rằng alcaloid là sản phẩm cặn bã của quá trình trao đổi chất trong cây... Đến nay, chưa ý kiến nào được thừa nhận rộng rãi.

Một số cây độc chứa alcaloid như: cây thuốc phiện, cây ô đầu, cây mã tiền, cây cà độc dược...

Những alcaloid này được sử dụng làm thuốc chữa bệnh cho người rất hiệu quả như alcaloid của cây thuốc phiện (morphine làm thuốc tiêm để giảm đau, codein làm thuốc giảm ho...) Những loại thuốc này đều do bác sĩ kê đơn, không được tự ý sử dụng vì sẽ sinh ngộ độc nguy hiểm tính mạng.

"Gia đình khi thấy con ăn phải quả hồng châu cần cho con uống nhiều nước và gây nôn, sau đó nhanh chóng đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất bằng xe cơ giới (tuyệt đối không để trẻ đi bộ).

Hiện đang là mùa quả hồng châu chín (tháng 6, 7, 8), để đảm bảo an toàn tính mạng cho người dân, đặc biệt là trẻ em, các cấp chính quyền địa phương, gia đình và nhà trường cần đẩy mạnh tuyên truyền, hướng dẫn người dân nhận thức rõ về mức độ nguy hiểm của quả hồng châu cũng như các loại quả dại khác, tuyệt đối không ăn thử dù chỉ một lần nhằm tránh những vụ việc đáng tiếc có thể xảy ra" - tiến sĩ Lê Ngọc Duy khuyến cáo.

11 trẻ ngộ độc quả hồng châu, 1 em chết, 3 em nguy kịch

Liên tiếp trong hai ngày 31-7 và 1-8, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hà Giang tiếp nhận 11 trẻ bị ngộ độc quả hồng châu, trong đó 1 trẻ đã tử vong, 3 trẻ nguy kịch.

Bình luận hay

Chia sẻ

Tuổi Trẻ Online Newsletters

Đăng ký ngay để nhận gói tin tức mới

Tuổi Trẻ Online sẽ gởi đến bạn những tin tức nổi bật nhất

Bình luận (0)
Tối đa: 1500 ký tự

Tin cùng chuyên mục

Phá đường dây thu gom, giết mổ heo bệnh bán cho chợ, quán ăn, nhà hàng khắp Hà Nội

Hàng tấn heo bệnh được các nghi phạm thu gom, giết mổ trái phép rồi đưa đi tiêu thụ tại nhiều chợ, nhà hàng, quán ăn trên địa bàn Hà Nội.

Phá đường dây thu gom, giết mổ heo bệnh bán cho chợ, quán ăn, nhà hàng khắp Hà Nội

Loại thời tiết 'đáng chán' nhưng giúp bạn tăng mức độ hạnh phúc

Một nghiên cứu khoa học chứng minh loại thời tiết có thể giúp chúng ta tăng mức độ hạnh phúc, cải thiện khả năng tập trung.

Loại thời tiết 'đáng chán' nhưng giúp bạn tăng mức độ hạnh phúc

Khi nào khám chữa bệnh ở tuyến cuối được chi trả bảo hiểm y tế?

Bảo hiểm y tế là một chính sách an sinh xã hội quan trọng, góp phần chia sẻ chi phí y tế, giảm gánh nặng tài chính cho người bệnh. Tuy nhiên, trên thực tế không ít người dân vẫn còn lúng túng, chưa nắm rõ quyền lợi của mình.

Khi nào khám chữa bệnh ở tuyến cuối được chi trả bảo hiểm y tế?

'Khai tử' bệnh án giấy có đúng hẹn?

Tính đến cuối tháng 6-2025 mới chỉ hơn 200/1.800 bệnh viện chuyển đổi từ bệnh án giấy sang bệnh án điện tử.

'Khai tử' bệnh án giấy có đúng hẹn?

Ăn bánh trộn phẩm màu ở trường, hơn 200 trẻ mẫu giáo Trung Quốc nhiễm độc chì

Camera an ninh cho thấy nhân viên nhà bếp đã thêm phẩm màu vào bột mì làm bánh cho trẻ tại trường mẫu giáo. Phẩm màu này có chứa chì và được dán nhãn không được ăn.

Ăn bánh trộn phẩm màu ở trường, hơn 200 trẻ mẫu giáo Trung Quốc nhiễm độc chì

Sở Y tế TP Cần Thơ kêu gọi hiến máu khẩn

Ngày 8-7, trước tình hình thiếu máu nghiêm trọng tại ngân hàng máu Bệnh viện Huyết học - Truyền máu Cần Thơ, Sở Y tế TP Cần Thơ tiếp tục phát thông điệp khẩn, kêu gọi hiến máu tình nguyện.

Sở Y tế TP Cần Thơ kêu gọi hiến máu khẩn
Tất cả bình luận (0)
Ý kiến của bạn sẽ được biên tập trước khi đăng, xin vui lòng viết bằng tiếng Việt có dấu.
Được quan tâm nhất
Mới nhất
Hiện chưa có bình luận nào, hãy là người đâu tiên bình luận về bài viết.
Tối đa: 1500 ký tự
Avatar
Đăng ký bằng email
Khi bấm "Đăng ký" đồng thời bạn đã đồng ý với điều khoản của toà soạn Đăng ký
Đăng nhập
Thông tin bạn đọc Thông tin của bạn đọc sẽ được bảo mật an toàn và chỉ sử dụng trong trường hợp toà soạn cần thiết để liên lạc với bạn.
Gửi bình luận
Đóng
Hoàn thành
Đóng

Bình luận (0)
Tối đa: 1500 ký tự
Tất cả bình luận (0)
Ý kiến của bạn sẽ được biên tập trước khi đăng, xin vui lòng viết bằng tiếng Việt có dấu.
Được quan tâm nhất
Mới nhất
Hiện chưa có bình luận nào, hãy là người đâu tiên bình luận về bài viết.
Tối đa: 1500 ký tự
Avatar