Văn học dân tộc thiểu số ở đâu?

Hội nghị ban chấp hành mở rộng của Hội Văn học nghệ thuật các dân tộc thiểu số VN vừa diễn ra sáng 18-11-2012 tại văn phòng Hội Văn học nghệ thuật các dân tộc thiểu số TP.HCM, xới lại vấn đề tưởng đã cũ nhưng luôn luôn mới đó: Văn học dân tộc thiểu số VN đang ở đâu? Nó đóng vai trò gì trong việc bảo tồn và phát huy tính đa dạng của nền văn học đa dân tộc của đất nước hình chữ S này? Làm thế nào để phát hiện, bồi dưỡng và chăm sóc tài năng văn học nghệ thuật trong cộng đồng dân tộc thiểu số?

Bản sắc văn hóa dân tộc luôn là vấn đề vừa nền tảng và ưu tiên, nhất là với các nghệ sĩ là người dân tộc thiểu số. Khi môi trường sống thuần phác của vùng người đồng bào bị phá vỡ, thậm chí có khu vực bị đô thị hóa quá nhanh, nhanh đến không kịp... thở. Kinh tế, xã hội, lối sống... gần như bị đảo lộn, hiện tượng tiêu cực xã hội đang lây lan đến tận vùng miền hẻo lánh nhất. Cộng đồng ấy đang cần đến tác phẩm văn học nghệ thuật hay, đẹp để nhận diện, đẩy lùi cái xấu và xiển dương cái tốt, cái đẹp. Nhà văn trong cộng đồng cần theo kịp và vượt qua hiện thực nóng hổi kia. Muốn thế, nền văn học cần đến nhiều con người tài năng. Bởi chỉ tài năng mới có tiếng nói và phương thức nghệ thuật ảnh hưởng lan rộng đến xã hội, cộng đồng. Vậy, đâu là người tài?

Người tài, có. Nhưng tác phẩm của họ đã để lại dấu ấn gì trong cộng đồng? Văn tài, có. Lý do gì không ít người chưa có tên trong hội? Đó là ý kiến chung nhất bên cạnh ý kiến về nâng cao chất lượng hội viên và nâng tầm giải thưởng thường niên của hội.

Ông Lưu Xuân Lý - giám đốc Nhà xuất bản Văn Hóa Dân Tộc - đi vào công việc cụ thể hơn. Ông nói: năm 2011, nhà xuất bản đã in hai tuyển thơ và văn xuôi của tác giả dân tộc thiểu số; dù rất cố gắng cả hai vẫn chưa thoát khỏi tầm phong trào. Mà văn chương mãi ở dạng phong trào thì không hi vọng chinh phục được ai cả. Về khía cạnh này, người viết thêm: Chúng ta thường xuyên đề cập đến chất lượng, nhưng hỏi đâu là chất lượng? Hội có nên thử in tuyển các nhà văn dân tộc thiểu số đặc sắc nhất thời gian qua? - Đây, văn chương của chúng tôi đây. Xem chúng có thể chinh phục được đại đa số độc giả cả nước được không. Muốn chào hàng thì hàng phải đạt chất lượng cao, không thể khác.

Chất lượng, chất lượng và chất lượng... Trước đây, người dân tộc thiểu số Tây nguyên sở hữu kho tàng sử thi khổng lồ có thể “sánh ngang với những tác phẩm sử thi hoành tráng như Ramayana, Kalevala...”. Văn học viết phát triển sớm của dân tộc Chăm ở miền Trung là rất đáng kể. Rồi Xinh Nhã, Xống Chụ Xon Xao, Đẻ đất đẻ nước, Mo Mường... của các dân tộc phía Bắc. Hôm nay, văn học dân tộc thiểu số đang có gì? Và văn nghệ sĩ dân tộc thiểu số làm gì để cống hiến vào nền văn học đa dân tộc VN ngày mai?