Đây là lần thứ 3, vở kịch của Lưu Quang Vũ được dựng lại - Ảnh: Đài Hà Nội
Dưới ghế khán giả buổi công diễn vở kịch Tôi và chúng ta mở màn chuỗi chương trình Sân khấu truyền hình (lên sóng hằng tháng trên Đài Phát thanh - Truyền hình Hà Nội), bà Lưu Khánh Thơ, em gái nhà viết kịch Lưu Quang Vũ, đã khóc.
Bà nói với Tuổi Trẻ "ngày xưa anh Vũ có thói quen đứng một bên hông cánh gà hồi hộp xem khán giả đón nhận tác phẩm của mình như thế nào". Hôm nay, sau 40 năm, bà có cảm giác đó rất rõ.
Chạm tới tầng sâu nhất của thời đại
Năm 1984, Nhà hát Kịch Hà Nội đặt hàng Lưu Quang Vũ viết kịch bản Tôi và chúng ta. Bản dựng đầu tiên đoạt Huy chương vàng tại Hội diễn Sân khấu năm 1985, là hiện tượng sân khấu những năm 1980 với 1.000 đêm diễn từ Bắc chí Nam. Tới nay vẫn chưa có tác phẩm sân khấu nào phá được kỷ lục đó.
Lấy bối cảnh cuộc đấu tranh gay gắt giữa hai lực lượng bảo thủ (đại diện là phó giám đốc Nguyễn Chính) và đổi mới (giám đốc Hoàng Việt) để thay đổi phương thức tổ chức, lề lối sản xuất ở xí nghiệp Thắng Lợi, Tôi và chúng ta đề cập trực diện tới những vấn đề nóng bỏng của xã hội Việt Nam trong giai đoạn đầu của công cuộc đổi mới.
Tác phẩm khẳng định không thể có thứ chủ nghĩa tập thể chung chung, không thể giữ mãi các nguyên tắc, phương pháp cũ trước sự chuyển biến sinh động của cuộc sống.
Cái "chúng ta" được hình thành từ nhiều cái "tôi" cụ thể, vì vậy cần quan tâm, chăm sóc quyền lợi, hạnh phúc của mỗi người.
"Vở kịch giống như một quả bom có sức công phá, khuyến khích phong trào đổi mới, khơi gợi tinh thần dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm.
Lưu Quang Vũ, kẻ tiên tri của thời đại, đã nói hộ tiếng lòng thiết tha nhất của con người sống trong giai đoạn lịch sử đặc biệt đó", Hoàng Cúc (người đóng vai Thanh trong bản dựng năm 1985) nói.
Hoàng Cúc kể vở kịch như được đo ni đóng giày cho dàn diễn viên thời đó. Ngoài Hoàng Cúc còn có Trần Vân, Hoàng Dũng, Minh Trang, Quốc Toàn, Minh Vượng, Hồng Sơn, Trần Đức... Vở hot đến nỗi anh chị em nghệ sĩ mang Tôi và chúng ta lưu diễn từ tỉnh này sang tỉnh nọ. Đặc biệt ở TP.HCM có nhiều lúc lên tới 2-3 suất diễn/ngày.
Hoàng Cúc không quên được thời vàng ấy, nghệ sĩ được sống trong thánh đường nghệ thuật đúng nghĩa, chỉ cần bước ra sân khấu hoặc nói vài lời thoại là khán giả đã vỗ tay rào rào.
Bà nói "Lưu Quang Vũ đã dám sống, dám viết những câu thoại đầy giằng xé, lột tả bản chất của xã hội thời đó đã làm nên một Tôi và chúng ta đi vào ký ức văn hóa văn nghệ Việt Nam một thời kỳ".
Vở Tôi và chúng ta (1985)tạo ra bom tấn của làng sân khấu với 1.000 suất diễn trong quá khứ - Ảnh tư liệu
Gặp lại Tôi và chúng ta
Sau 40 năm, vở kịch kinh điển trở lại với một diện mạo mới, chỉ 90 phút để phù hợp với thời lượng phát trên truyền hình.
Tại họp báo công bố chuỗi chương trình Sân khấu truyền hình, ông Nguyễn Kim Khiêm - tổng giám đốc đài - và nghệ sĩ Trung Hiếu nói họ không có tham vọng làm mới hay sáng tạo vở kịch "bom tấn" của làng sân khấu này.
"Điều các nghệ sĩ mong muốn là truyền tải một cách trọn vẹn giá trị nghệ thuật, thông điệp, tư tưởng của tác phẩm", Trung Hiếu tâm sự. Bản dựng có sự góp mặt của những nghệ sĩ tài năng nhất của Nhà hát Kịch Hà Nội hiện nay Tiến Lộc, Thanh Hương, Ngọc Quỳnh, Thiện Tùng, Đức Quang, Diễm Quỳnh...
Tiến Lộc, người đóng vai Hoàng Việt - đại diện cho phái đổi mới, sinh năm 1986, Tiến Lộc không có cơ hội để xem bản dựng đầu tiên vì còn nhỏ.
Khi vào vai Hoàng Việt, anh phải đặt mình trong không khí thời đại đó để hóa thân vào một con người có khát vọng cống hiến, mong muốn đổi mới, đóng góp.
Bản dựng thứ 3 do NSND Trung Hiếu cầm trịch, có sự tham gia của nhiều diễn viên của Nhà hát kịch Hà Nội - Ảnh: Đài Hà Nội
Anh nói "tác phẩm nào của Lưu Quang Vũ cũng hay. Các nhân vật của ông ăm ắp cảm xúc, đầy diễn biến nội tâm và muốn nói nhiều điều hơn khuôn khổ một vở kịch có thể nói".
"Có thể thấy những nghệ sĩ trẻ đã nỗ lực và sống chết với vai diễn của mình", Hoàng Cúc đánh giá.
Bà nói "không cần phải làm mới vì kịch bản đã quá hấp dẫn, 40 năm vẫn tươi mới". Bà ví dụ vai cô Thanh bà đóng năm xưa, chỉ cần diễn viên có sự chân thành, trong sáng, hy sinh hết mình là được. Thanh Hương (vai Thanh) đã làm được điều đó.
Với bà, thế hệ diễn viên mới trẻ, đẹp, sáng sân khấu và "ăn vai".
Ông Nguyễn Kim Khiêm kể những năm cấp III ông được bố cho đi xem vở Tôi và chúng ta ở rạp Tháng Tám (Hải Phòng). Ông đã "sốc" khi nghe những câu thoại: "Không thể nhân danh ổn định để ngăn cản cái mới", "Phải có người chịu trách nhiệm chứ! Tập thể là ai? Ai chịu trách nhiệm cuối cùng?"...
Tiến Lộc (trái) và Thanh Hương trong Tôi và chúng ta bản dựng mới - Ảnh: Đài Hà Nội
Ông ghi ngay vào bìa cuốn Chó hoang Dingo kèm ngày tháng. Để khi ý tưởng về chuỗi chương trình Sân khấu truyền hình khởi tạo, Đài Hà Nội đã chọn kịch Lưu Quang Vũ, mà Tôi và chúng ta là "phát súng" mở màn. Nối sau sẽ là vở Lời thề thứ 9 (hợp tác với Nhà hát Tuổi Trẻ).
Ông nói: "Lưu Quang Vũ là tiên tri về thời đại của chúng ta bằng ngôn ngữ sân khấu. Từ những năm 1980, ông đã viết nên một tác phẩm tươi rói hiện thực và đầy tính dự báo".
Có lẽ đó là lý do mà mỗi lần thưởng thức tác phẩm của Lưu Quang Vũ, người ta nhận ra mình không vô can trong cái hiện thực khổng lồ lúc nào cũng phập phồng ấy.
Đăng ký tại đây
Bình luận hay