Thêm một quyển sách về Phạm Xuân Ẩn

Sách dày 408 trang, chưa kể bảng Index làm rất công phu - Ảnh: L.Điền

Viết về Phạm Xuân Ẩn nhưng Thomas Bass đã chọn trục chính là lịch sử Ðông Dương từ cuối thế kỷ 19 đến thế kỷ 20. Cách tiếp cận này vất vả với một người xuất thân xa cách Ðông Dương, nhưng lại là cách căn cốt để hiểu rõ những gì diễn ra trên mảnh đất này, mà Phạm Xuân Ẩn và cuộc chiến ở Việt Nam giữ một phần trọng yếu.

Ðặc biệt thú vị là khi Thomas Bass phân tích tâm lý của Phạm Xuân Ẩn thông qua những am hiểu của một tay tình báo bậc thầy là Edward Lansdale. Thomas Bass kể đến những trường hợp Phạm Xuân Ẩn tiếp cận được các tài liệu tuyệt mật và từ chối chụp ảnh cho những người cấp trên của ông. Thay vào đó, Phạm Xuân Ẩn đọc, ghi nhớ và thuật lại. “Ðối với tôi điều đó rất đơn giản. Tôi làm việc cho họ. Tôi làm việc vì chính nghĩa, vì nhân dân Việt Nam. Tôi không làm việc cho bất kỳ cá nhân nào. Nếu họ không tin tôi, tôi chỉ việc phủi tay bỏ đi là xong”.

Có thể nói, đó là những chi tiết cực kỳ đắt giá, giúp người đời hiểu thêm về quan điểm thái độ của Phạm Xuân Ẩn mà Thomas Bass có được sau nhiều gian khổ để tiếp cận Phạm Xuân Ẩn, sau nhiều ngày tháng trò chuyện cùng ông với băng ghi âm bị chen đầy tiếng chim hót om sòm vốn là đặc thù của không gian sống của Phạm Xuân Ẩn.

Với Ðiệp viên Z.21 - Kẻ thù tuyệt vời của nước Mỹ, Thomas Bass còn giúp người đọc tiếp cận lịch sử Việt Nam hiện đại từ những góc khuất do ông phát hiện và lý giải bằng cách hệ thống tư liệu mới.