Thanh thiếu niên trong 'mạng nhện số'

Những vụ việc gần đây cho thấy một thực tế đáng báo động: thanh thiếu niên đang trở thành mục tiêu dễ dàng của tội phạm mạng. Không có đối tượng lạ mặt xuất hiện, không có sợi dây trói nào, nhưng các em vẫn bị thao túng đến mức tự cách ly, tự quay video cầu cứu theo yêu cầu của kẻ lừa đảo.

Tiến sĩ Đặng Vũ Cảnh Linh - phó viện trưởng Viện Đào tạo, Bồi dưỡng cán bộ và Nghiên cứu khoa học, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam - cho rằng đây là hệ quả của việc thế giới ảo dần lấn át thế giới thực.

Thủ đoạn tinh vi của tội phạm mạng

Bản chất của "bắt cóc online" là lừa đảo công nghệ cao, khai thác sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI) kết hợp với kịch bản được dàn dựng công phu. Các đối tượng nhắm vào những nhóm dễ tổn thương như người cao tuổi, phụ nữ và đặc biệt là trẻ em.

Dù thủ đoạn không quá phức tạp, kẻ xấu lại tiếp cận trẻ vị thành niên một cách có hệ thống. Chúng đánh vào những "lỗ hổng" trong nhận thức: sự thiếu kinh nghiệm sống, hiểu biết hạn chế về pháp luật và tâm lý chưa ổn định. Từng bước thao túng tâm lý nạn nhân, đưa họ vào "bẫy tâm lý" được thiết kế sẵn, khiến các em tự nguyện làm theo chỉ dẫn như đang tham gia trò chơi.

Một trong những thủ đoạn chính là khai thác, đánh cắp thông tin cá nhân và bí mật đời tư để uy hiếp, khống chế tinh thần nạn nhân. Khi đã nắm được "điểm yếu", chúng dễ dàng thao túng tâm lý khiến nạn nhân rơi vào trạng thái hoảng loạn, sợ hãi - sợ bị lộ bí mật, sợ bị bôi nhọ danh dự, sợ hệ lụy pháp luật.

Từ nỗi sợ đó, nhiều em gần như "mù quáng" làm theo mọi mệnh lệnh của kẻ xấu. Các đối tượng tấn công tâm lý dồn dập, phản ứng linh hoạt trước từng biểu hiện chống đối nhỏ nhất để khiến nạn nhân cảm thấy bế tắc, bị mắc kẹt trong "mạng nhện" tinh vi.

Thực tế cho thấy nhiều nạn nhân đã tự trói, tự hành hạ bản thân, quay clip phản cảm như không còn là chính mình, trở thành những cá thể bị lệ thuộc nặng nề về tinh thần, như thể đang rơi vào trạng thái bị thôi miên.

Giải pháp bảo vệ thế hệ trẻ

Theo tiến sĩ Đặng Vũ Cảnh Linh, thanh thiếu niên ngày nay lớn lên trong môi trường công nghệ - thời đại cách mạng công nghiệp 4.0. Tính cá nhân cao hơn, việc tiếp cận công nghệ từ sớm khiến nhiều em ít có cơ hội tham gia các hoạt động giao tiếp thực tế. Thời gian học tập, giải trí chủ yếu diễn ra qua môi trường số khiến các em càng dễ tổn thương khi thiếu kỹ năng sống và "sức đề kháng tâm lý".

Vai trò của gia đình được đặt lên hàng đầu. Dù bận rộn, cha mẹ vẫn cần dành thời gian trò chuyện, lắng nghe, thấu hiểu suy nghĩ của con để định hướng, chia sẻ, trang bị kỹ năng và kiến thức sống cần thiết trong giai đoạn phát triển tâm lý phức tạp.

Việc giáo dục pháp luật và kỹ năng sống cho thanh thiếu niên cần được đẩy mạnh từ cả gia đình và nhà trường. Cần tạo ra nhiều sân chơi, hoạt động xã hội lành mạnh, môi trường giao tiếp thực tế giúp các em hình thành nhân cách, phát triển toàn diện và biết cách bảo vệ bản thân trong thế giới số đầy biến động.

Về mặt pháp luật, Luật An ninh mạng và các quy định liên quan đến phòng chống tội phạm công nghệ cao đã khá đầy đủ. Tuy nhiên, lực lượng thực thi pháp luật đang gặp khó khăn do tội phạm số gia tăng nhanh chóng trong bối cảnh bùng nổ Internet và AI, trong khi nhân lực, kỹ thuật để đấu tranh còn hạn chế.

Cần tăng cường chế tài xử phạt mạnh mẽ hơn để đủ sức răn đe, đầu tư xây dựng hạ tầng công nghệ thông tin hiện đại, kiểm soát hiệu quả các luồng thông tin trên mạng. Đặc biệt phải đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật đối với những nhóm dễ bị tổn thương.

Công an TP.HCM cảnh báo về tình trạng 'bắt cóc online'

Học sinh, sinh viên cần thường xuyên cập nhật thông tin về tội phạm trực tuyến. Nhà trường, gia đình phải hướng dẫn các em giải pháp đúng đắn khi gặp sự cố.