18/06/2025 09:35 GMT+7

Tăng cân, mặt tròn như mặt trăng, da mỏng đi, có thể bạn đã mắc hội chứng Cushing

NGÔ THU

Do thấy tăng cân, da biến đổi khác thường, người phụ nữ 53 tuổi đi khám thì phát hiện mắc hội chứng Cushing.

Nguyên nhân do tự ý dùng thuốc bôi ngoài da, thuốc uống khi đau nhức xương khớp mà không đi khám bệnh.

Mắc bệnh vì uống thuốc không rõ loại

Phòng khám Đa khoa MEDLATEC cho biết tiếp nhận bệnh nhân N.T.C. (53 tuổi, Tây Ninh) đến khám với lý do mặt tròn và tăng cân.

Bà C. cho biết 3 tháng trước đi khám bà bị tai nạn giao thông, có vết thương ngoài da nên uống 1 đợt thuốc 2 tuần (không rõ loại thuốc). Thỉnh thoảng có đau nhức xương khớp cũng tự mua thuốc uống mà không đi khám.

Đặc biệt, trong 2 tháng trở lại đây bà C. thấy mặt tròn, tăng cân bất thường (tăng 3kg trong vòng 2 tháng), mỡ tập trung (tại bụng, vai, lưng, da bị mỏng đi). Bà đã đi khám nhiều nơi đều được chẩn đoán suy thượng thận do thuốc.

Bác sĩ Phạm Đặng Hoài Nam, chuyên ngành y học gia đình, cho biết xét nghiệm có hai chỉ số bất thường, gồm định lượng cortisol máu đánh giá sự cân bằng của tuyến thượng thận và hỗ trợ chẩn đoán các bệnh liên quan đến hormone cho kết quả giảm còn 16.78 nmol/L so với giá trị bình thường (133.00 - 537.00);

Xét nghiệm hormone kích thích vỏ thượng thận giảm <1.50 pg/mL so với giá trị bình thường (7.2 - 63.3) và chẩn đoán xác định bệnh nhân mắc hội chứng Cushing/suy thượng thận do thuốc.

Nguyên nhân nào có thể dẫn đến hội chứng Cushing?

Bác sĩ Nam cho biết hội chứng Cushing là tình trạng tăng mạn tính hormone cortisol trong cơ thể (còn gọi là tăng cortisol máu). Cortisol là một hormone do tuyến thượng thận sản xuất, giúp điều hòa chuyển hóa, huyết áp, miễn dịch...

Có nhiều nguyên nhân gây hội chứng cushing, gồm:

+ Sử dụng các thuốc glucocorticoid kéo dài, dùng trong điều trị các bệnh tự miễn, viêm khớp dạng thấp, lupus, hen suyễn, COPD...

+ Sử dụng các thuốc gia truyền không rõ nguồn gốc có chứa corticoid…

- Nội sinh (do cơ thể tự sản xuất quá nhiều cortisol):

+ Phụ thuộc ACTH (chiếm 70-80%):

• U tuyến yên tiết ACTH (còn gọi là bệnh Cushing) (chiếm 60-70%): nữ mắc nhiều hơn nam, độ tuổi từ 20-40 tuổi. Đa số là u nhỏ tuyến yên với kích thước <1cm.

• U tiết ACTH lạc chỗ (chiếm 5-10%): xuất phát từ các u có nguồn gốc từ lồng ngực như ung thư biểu mô phổi tế bào nhỏ và carcinoid phế quản, nam nhiều hơn nữ, trong độ tuổi từ 40-60.

+ Không phụ thuộc ACTH (chiếm 20-30%):

• U lành vỏ thượng thận: điển hình, u thường một bên và diễn tiến chậm.

• U ác vỏ thượng thận: tiến triển nhanh, có thể di căn gan, thận… kích thước u thường lớn.

Triệu chứng nhận biết hội chứng Cushing

Hội chứng Cushing thường diễn biến âm thầm, nhưng trong một số trường hợp người bệnh cần cảnh giác với các dấu hiệu diễn biến thầm lặng sau:

- Triệu chứng đặc hiệu: Mặt tròn như mặt trăng; Bướu mỡ vùng gáy (gù trâu); Rạn da màu tím ở bụng, đùi; Rậm lông, mụn trứng cá (nữ); Rối loạn kinh nguyệt; Loãng xương, đau cột sống.

- Triệu chứng toàn thân: Tăng cân bất thường (bụng, mặt, cổ); Yếu cơ, mệt mỏi; Tăng huyết áp; Tăng đường huyết (tiền đái tháo đường); Dễ bầm tím, chậm lành vết thương; Rối loạn tâm thần (lo âu, trầm cảm).

Khi mắc hội chứng Cushing, nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng toàn diện đến sức khỏe thể chất, tâm thần và chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Trong đó, nghiêm trọng như rối loạn chuyển hóa (tăng huyết áp mạn tính, tăng đường huyết, rối loạn lipid máu), tổn thương cơ - xương (loãng xương nặng, yếu cơ tứ chi, thoát vị đĩa đệm, đau lưng, giảm chiều cao), suy giảm miễn dịch (dễ nhiễm trùng da, phổi, tiết niệu, răng miệng, vết thương lâu lành, dễ hoại tử hoặc nhiễm nấm)...

"Chúng tôi đã gặp những trường hợp mắc hội chứng Cushing do chủ quan, thiếu hiểu biết như dùng thuốc corticoid kéo dài (tự mua hoặc theo đơn cũ, không tái khám), ngừng thuốc corticoid đột ngột sau nhiều tuần/tháng điều trị, sử dụng các loại "thuốc gia truyền", thuốc nam, thuốc bắc không rõ nguồn gốc - bị trộn corticoid mà người dùng không hề hay biết", bác sĩ Nam chia sẻ.

Bác sĩ Nam khuyến cáo nếu người dân xuất hiện dấu hiệu nghi ngờ Cushing, hãy đến cơ sở y tế uy tín để kiểm tra và điều trị kịp thời.

Tuyệt đối không tự mua thuốc, bởi đôi khi vô tình mua và uống thuốc chứa corticoid kéo dài sẽ gây lợi bất cập hại tới sức khỏe, thậm chí cả tính mạng người bệnh. Tuân thủ uống thuốc theo đơn và tái khám định kỳ khi phải điều trị corticoid kéo dài.