Spotlight: khi báo chí phanh phui sự thật đen tối

Nhóm phóng viên, biên tập viên Spotlight - những người khám phá hàng loạt vụ lạm dụng tình dục trẻ em trong các nhà thờ Công giáo ở Boston và khắp thế giới - Ảnh: movies.com

Đề tài báo chí, đặc biệt là dựa theo những câu chuyện có thật khá phổ biến trong các bộ phim của Hollywood, nhưng đạt đến tầm chuẩn mực của thể loại này và tạo được tiếng vang lớn thì khá hiếm. 

Hơn 40 năm trước, nước Mỹ từng rúng động với vụ Watergate, một trong những vụ khủng hoảng chính trị nghiêm trọng nhất của quốc gia này. Vài năm sau, bộ phim dựa theo sự kiện này có tên All the president’s men (Đoàn tùy tùng của tổng thống) ra đời.

Bộ phim kinh điển của đạo diễn Alan J. Pakula từng giành tới 8 đề cử Oscar năm 1976 và đoạt 4 giải, với nội dung chính là công cuộc điều tra của hai nhà báo Woodward (Robert Redford đóng) và Bernstein (Dustin Hoffman) của tờ Washington Post, góp công lớn trong việc phanh phui vụ xìcăngđan lớn nhất của chính trường Mỹ và buộc tổng thống Richard Nixon phải từ chức cùng hàng loạt tùy tùng của ông phải vào tù.

Nhắc lại All the president’s men là bởi Spotlight bây giờ cũng có nhiều điểm tương đồng.

Câu chuyện gay cấn về một cuộc dấn thân

Năm 2002, loạt bài điều tra về nạn lạm dụng tình dục trẻ em trong các nhà thờ Công giáo ở Boston của nhóm nhà báo tờ Boston Globe tạo nên vụ chấn động toàn nước Mỹ và thậm chí cả trên thế giới. Loạt bài này sau đó đoạt giải Pulitzer báo chí hạng mục quan trọng “Phục vụ cộng đồng”.

Spotlight vì thế cũng là câu chuyện hậu trường của những nhà báo dấn thân vào những sự thật đen tối bị che đậy và thay đổi cả một hệ thống, chứ không đơn giản chỉ là những cá nhân.

Spotlight gây ấn tượng mạnh bởi cách thể hiện của nó, đi trực diện và dứt khoát vào vấn đề mà không cần lạm dụng các yếu tố câu khách. Năm 2001, nhà báo Marty Baron (Live Schreiber đóng), vốn là chủ bút tờ Miami Herald, được mời giữ chức vụ tổng biên tập tờ Boston Globe.

Ở thời điểm báo giấy đang bắt đầu chịu sự cạnh tranh thông tin khốc liệt của báo mạng, Marty quyết liệt đổi mới để giữ vị thế của báo in với những bài điều tra và bình luận chuyên sâu.

Tờ báo sẵn sàng bỏ ra hàng tuần, thậm chí vài tháng, để phóng viên thực hiện được những phóng sự tiêu điểm và có chiều sâu mà những báo mạng chạy theo thông tin nhanh gọn không thể có được.

Mark Ruffalo và Rachel McAdams trong Spotlight

Khi đọc được một mẩu tin trên một tờ báo khác về một vụ lạm dụng tình dục trong một nhà thờ Công giáo và một vị linh mục bị nêu đích danh, Marty đã tập hợp nhóm nhà báo điều tra Spotlight (Tiêu điểm) giỏi nghề nhất của tờ Boston Globe để phanh phui về những bí mật động trời và đáng hổ thẹn này.

Sự quyết liệt của ông tổng biên tập được sự đồng thuận lớn từ biên tập viên Walter Robinson (Michael Keaton) và nhóm phóng viên chủ lực: Michael Rezendes (Mark Ruffalo), Sacha Pfeiffer (Rachel McAdams) và Matt Carroll (Brian d’Arcy James).

Marty là người theo đạo Do Thái, trong khi hầu hết người dân tại Boston theo Công giáo, kể cả đội ngũ phóng viên biên tập của tờ báo. Ở thời điểm đó, hơn 50% bạn đọc của tờ Boston Globe đều là người Công giáo.

Với cái nhìn tỉnh táo của một người ngoài cuộc cộng với sự quyết liệt sẵn có, Marty yêu cầu nhóm Spotlight phải điều tra ra cả đường dây lạm dụng tình dục bị đức hồng y ém nhẹm và những yêu râu xanh đội lốt linh mục trong hệ thống nhà thờ Công giáo.

Cảnh trong Spotlight

Sức mạnh của báo chí đích thực

Spotlight tiết chế tối đa những cảnh kịch tính và tránh sa vào những chi tiết giật gân, câu khách. Bộ phim giữ được sự chuẩn mực và sâu sắc của thể loại báo chí điều tra.

Máy quay trong bộ phim này đóng vai trò như những người trong cuộc, luôn bám sát từ phía sau và có mặt trong những thời khắc quan trọng nhất khi những bí mật về đường dây lạm dụng tình dục được hé lộ, kéo người xem vào cuộc và trở thành những người quan sát, người dự cuộc.

Dựng phim và âm nhạc cũng đóng vai trò kép, nâng dần cảm xúc của người xem đồng cảm với sự quyết liệt của nhóm nhà báo.

Nổi bật trong nhóm phóng viên bám sát vụ này là hai nhà báo Michael Rezendes và Sacha Pfeiffer - một khôn khéo bám sát đối tượng có thể cung cấp nguồn tin mật, một nhẫn nại tìm kiếm và động viên những nạn nhân của các vụ lạm dụng tình dục lên tiếng.

Diễn xuất tinh tế của hai diễn viên Mark Ruffalo và Rachel McAdams càng tăng thêm độ thuyết phục trong sự dấn thân của nhân vật. Cả hai đều được đề cử Oscar 2016 cho nam, nữ diễn viên phụ xuất sắc nhất.

Khi những bí mật được đưa ra ánh sáng, nhóm Spotlight càng có thêm động lực để điều tra và đôi lúc họ không chỉ là những nhà báo, mà còn là những thám tử. Họ phát hiện tình trạng lạm dụng tình dục trẻ em trong các nhà thờ không chỉ diễn ra ở Boston mà còn khắp nước Mỹ, thậm chí trên khắp thế giới và cả trong Vatican.

Họ điều tra ra con số gần 6% trong tổng số 1.500 vị linh mục ở Boston từng lạm dụng tình dục trẻ em và khi bị phát hiện, họ được thuyên chuyển sang nhà thờ khác và tiếp tục hành vi đồi bại mà không ai dám nói tới.

Sau rất nhiều tháng điều tra, cuối cùng nhóm Spotlight đã đưa danh sách 87 vị linh mục ra ánh sáng. Hơn 600 bài báo về vụ án này gây chấn động khắp nước Mỹ và đánh động khắp thế giới. Danh sách những vị linh mục lạm dụng tình dục tiếp tục được phát hiện trong hàng ngàn nhà thờ toàn cầu...

Bộ phim khép lại với chiến thắng thuộc về công lý, danh sách hàng trăm nhà thờ có linh mục bị phát hiện lạm dụng tình dục hiện lên ở cuối phim mà không cần phải vạch mặt cụ thể một vị linh mục nào.

Sự tiết chế đầy tinh tế của bộ phim càng làm nổi bật sức mạnh của báo chí, sức mạnh của tài năng và phẩm cách của những nhà báo đích thực.

Spotlight là một bộ phim mà bất cứ ai làm báo hoặc quan tâm đến báo chí đều cần xem!

Năm diễn viên chính trong Spotlight

*Xem trailer phim: