Sao thơ lại bị chửi nhiều thế, có oan không?

Trả lời câu hỏi này, có ý kiến cho rằng “những bài thơ bị chửi vì chúng chỉ giống thơ chứ không phải thơ”.

Cũng có nhiều ý kiến khẳng định có trường hợp thơ bị chửi là đúng, nhưng cũng có những trường hợp là oan.

Chửi, từ nhà thơ chưa nổi đến rất nổi

Còn nhớ tháng 4-2021, làng văn được dịp ồn ào bởi bài thơ Mẹ tôi chửi kẻ trộm của tác giả Tòng Văn Hân, vì bài thơ được trao giải cao nhất (giải B) cuộc thi thơ trên báo Văn Nghệ 2019 - 2020.

Bất chấp ban tổ chức giải thưởng thơ bảo vệ quan điểm trao giải của mình, hàng loạt nhà văn nhà thơ lẫn độc giả thông thường đều xô vào “chửi” bài thơ “dở nhất nước”, ngô nghê…

Chỉ một số ít ghi nhận tinh thần nhân văn và ý tứ bài thơ sâu sắc, nhưng cũng không “đồng ý” trao giải cho bài thơ này.

Năm 2022 là những than phiền xã hội “bội thực” các nhà thơ dở từ các hội thảo.

Năm 2023 lại một làn sóng mắng mỏ bài thơ Bắt nạt của Nguyễn Thế Hoàng Linh, vì ý tứ dở mà lại đưa vào sách giáo khoa dạy trẻ em những bài học tệ hại. Lần này là thơ của một nhà thơ trẻ có tiếng bị chửi.

Một năm sau, đến lượt bài thơ Tiếng hạt nảy mầm của nhà thơ Tô Hà in trong sách Tiếng Việt lớp 5 bộ sách Kết nối tri thức.

Lại một làn sóng ồ ạt những lời miệt thị, chê bai với cách dùng từ lẫn ý thơ của các bậc phụ huynh “đổ” vào bài thơ này. 

Chỉ khác, lần này xuất hiện nhiều ý kiến bênh vực bài thơ của các nhà phê bình.

Năm 2025 mới qua hơn hai tháng nhưng cũng đã có hai trận bão táp dư luận dành cho thơ của hai nhà thơ đều xếp vào hàng có danh tiếng. Mà mới nhất là trường hợp Mai Văn Phấn.

Vài trang thơ in các bài thơ ba câu trong tập thơ Thả của Mai Văn Phấn được chụp lại, lan truyền trên mạng xã hội với những lời bình phẩm, chê bai khá nặng nề.

Thậm chí có cả một “phong trào” làm thơ ba câu để “đối”, để nhại lại những câu thơ trên.

Trong khi Thả đã được dịch sang tiếng Anh, Tây Ban Nha và Hindi. Còn tác giả Mai Văn Phấn nổi tiếng là nhà thơ Việt Nam hiện đại được giới thiệu rộng rãi ra quốc tế, với 27 tập thơ xuất bản ở nước ngoài và được dịch ra hàng chục thứ tiếng.

Ông cũng được trao giải thưởng Cikada của Thụy Điển vào năm 2017.

Ở trong nước, ông được đánh giá là “tiếng nói quan trọng tạo gương mặt thơ ca của thế hệ trưởng thành sau 1975”, với một thế giới nghệ thuật đa diện, nhiều thách đố (theo nhà phê bình Ngô Văn Giá).

Chửi thơ, có đáng không?

Trước câu hỏi “sao gần đây thơ bị chửi nhiều thế, có oan không?”, nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên khẳng định: “Tùy trường hợp, tùy tác giả, nhưng với Mai Văn Phấn là oan”.

Ông Ngô Văn Giá cũng khẳng định chuyện mấy bài thơ của Mai Văn Phấn bị mang ra bỉ bai, chế giễu là oan uổng. Ông nói thơ Mai Văn Phấn cần đọc trong tính hệ thống và tổng thể của nó, chứ không nên chỉ đọc 1-2 bài rồi chê bai cảm tính.

Nhưng ông Văn Giá cũng thừa nhận lý do thơ bị chửi nhiều gần đây là bởi có nhiều thơ dở. 

Một nhà thơ có tiếng cũng cho rằng gần đây nhiều bài thơ bị chửi cũng không oan, bởi chúng chỉ “giống thơ chứ không phải thơ”.

Thực tế, chẳng phải gần đây thơ mới bị chửi nhiều. 

Nhà thơ Vũ Quần Phương trong một hội thảo về văn nghệ mới đây cho biết ngay trong giới văn chương từ lâu đã lan truyền câu vè rằng: “Gặp nhau tay bắt mặt mừng / Tặng gì thì tặng xin đừng tặng thơ”.

Người đọc ngán ngẩm vì có quá nhiều thơ dở được phát hành.

Nhưng phải chăng còn có một lý do khác: người Việt bây giờ quá thiếu sự bao dung, cởi mở và cẩn trọng nhưng lại quá thừa sự phán xét, chê bai người khác?

Ông Văn Giá đồng tình có thực tế này ở người Việt hiện nay.

Thu Phương, nhân viên một công ty sách, than thở: “Thơ dù dở cũng vô hại, sao lại mạt sát thơ và người làm thơ như vậy”.

Bị chê trao giải cho những bài thơ ‘dở nhất nước’, ban tổ chức nói gì?

TTO - Ông Khuất Quang Thụy - trưởng ban tổ chức cuộc thi thơ báo Văn Nghệ - nói hoàn toàn tin tưởng vào hội đồng chung khảo chấm giải thơ. Còn chủ tịch hội đồng chung khảo - nhà thơ Hữu Thỉnh - nói ‘Mẹ tôi chửi kẻ trộm’ là bài thơ rất nhân văn.