Photovoice cùng trẻ em dân tộc thiểu số

Phóng to

H’Điệp bên những bức ảnh của mình được giới thiệu tại Trường THCS Nam Nung (Đắk Nông) chiều 18-3 - Ảnh: Q.T.

Cũng như H’Mai của Trường THCS Nam Nung, trước đây Thành Thị Thiên Lý (13 tuổi), học sinh dân tộc Chăm của Trường Bỉnh Nghĩa (huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh Thuận), chỉ chụp ảnh với... điện thoại của chị gái. Từ lúc được giao máy ảnh, Lý như có thêm một niềm vui riêng. Nơi mà Lý và Sầm A Huy (10 tuổi, học lớp 4 cùng trường) thích chụp ảnh là những sinh hoạt trường lớp, sinh hoạt trong làng hoặc công việc làm đồng ngoài ruộng... Sầm A Huy bẽn lẽn giải thích việc đi chụp ảnh ngoài đồng vì: “Ngoài đồng rất vui!”.

H’Điệp (13 tuổi, dân tộc M’Nông), học sinh của Trường Nam Nung (Đắk Nông), cho biết: “Từ lúc chụp ảnh em thấy tự tin hơn, khám phá được nhiều điều hơn. Em cũng chụp ba mẹ em, nhưng ba mẹ hỏi tại sao lại chụp. Em phải xin phép mới được chụp”.

Chuyện của H’Điệp

H’Điệp kể nhà em có sáu chị em. Chị cả phải đi làm rẫy với cha mẹ để nuôi năm anh em còn lại của em ăn học. Rẫy ở cách xa nhà 8-9km, cha mẹ và chị cả tuần mới về nhà một lần. Nhiều lúc em nhớ cha mẹ cũng khóc, nhưng không biết làm sao được.

Ngoài giờ đi học em phải nấu cơm, giặt giũ quần áo cho anh em trong nhà. Em chụp cảnh mẹ nấu canh lá bép với đọt mây - một món ngon của người M’Nông. Lá bép ngọt cộng với đọt mây đăng đắng nên món canh rất ngon.

H’Điệp nói em thích lên rẫy hơn. Trên rẫy có con nai, gà rừng, chim hót... rất vui. Có một con suối lớn, lúc trước có nhiều cá to. Mẹ kể lúc trước có con trăn lớn bò đi, đường đi của con trăn tạo nên con suối đó. Nhưng đi rẫy cũng mệt lắm, em nói. Những buổi trưa trời nắng nóng đội ba bốn lớp mũ không ăn thua gì. Những lúc cực quá em lại thích đi học. Nhưng khi đi học gặp bài tập khó quá, em lại chỉ muốn đi rẫy. Gặp lúc trời mưa cũng cực. Khoai mì phơi ngoài rẫy, gặp cơn mưa xuống dọn không kịp hư hết. Làm mệt mà thấy khoai mì hư như vậy, đau lòng lắm. Hay phơi cà phê gặp mưa, kéo tấm bạt nặng mệt lắm. H’Điệp nói: “Cực vậy nhưng phải làm thôi! Không làm lấy cái gì ăn”.

Phóng to

Thành Thị Thiên Lý thích thú với chiếc máy ảnh mà em được giao - Ảnh: Q.T.

Phóng to

Một bức ảnh Sầm A Huy chụp trẻ em Chăm với trò chơi của mình

Mang lại tự tin cho các em

Câu chuyện của H’Điệp điển hình cho hoàn cảnh các em học sinh dân tộc Chăm, Raglai, M’Nông, Mông tham gia chương trình Photovoice là gia đình nghèo khó, cực nhọc, vừa đi học vừa phụ giúp gia đình. Những bức ảnh các em chụp có nội dung gần gũi là những hoạt động của trường lớp, bạn bè, người thân, những tục lệ, sinh hoạt trong buôn làng... Nhưng việc được trao một chiếc máy ảnh kỹ thuật số nhỏ để chụp một bức ảnh, kể một câu chuyện là việc lần đầu tiên các em được làm. Đến lúc “triển lãm” ở trường, nhiều người cha người mẹ đến xem những bức hình con mình chụp một cách lạ lẫm.

Ông Nguyễn Trường Giang - giảng viên khoa nhân học hình ảnh Trường ĐH KHXH&NV Hà Nội, người trực tiếp hướng dẫn các em chụp ảnh - tâm sự: “Lúc đầu tham gia các em còn rụt rè. Có em say mê với chiếc máy ảnh nhưng cũng có em thì không. Tuy nhiên, điều chúng tôi mang lại cho các em là sự tự tin, tự chủ và suy nghĩ rằng mình có thể làm được mọi chuyện. Trước kia các em nghĩ rằng việc chụp một bức ảnh để kể lại một câu chuyện là chuyện xa xôi của nhà báo, nhiếp ảnh gia nào đó. Nhưng với chương trình này chúng tôi giúp các em suy nghĩ rằng các em cũng có thể chụp ảnh để nói lên những câu chuyện của mình, những quyền của mình - quyền của trẻ em”.