Ngân hàng 'tổng dọn dẹp' tài khoản gian lận

Đây có thể là tài khoản "chết", "ngủ đông", gian lận đã được mở trong thời gian qua nhưng không thể hợp thức hóa được.

Thông tin trên đã được ông Phạm Anh Tuấn - vụ trưởng Vụ Thanh toán Ngân hàng Nhà nước (NHNN) - cho biết tại họp báo công bố chương trình Ngày không tiền mặt 2025 với chủ đề "Thanh toán không tiền mặt thúc đẩy kinh tế số" với sự chỉ đạo của Ngân hàng Nhà nước và UBND TP.HCM được tổ chức vào chiều 2-6 tại TP.HCM. Chương trình do báo Tuổi Trẻ phối hợp với Vụ Thanh toán, Thời báo Ngân hàng, Sở Công Thương TP.HCM và Công ty CP Thanh toán quốc gia Việt Nam (Napas) đồng tổ chức.

Gần 86 triệu tài khoản "chết" sau xác thực sinh trắc học

Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, tính đến cuối năm 2024, Việt Nam có 69 triệu người trưởng thành (từ 15 tuổi trở lên), trong đó có trên 68 triệu người trưởng thành có tài khoản ngân hàng. Như vậy, có thể thấy việc thanh toán không tiền mặt đã rất phát triển.

Trong khi đó, ông Phạm Anh Tuấn cho biết theo thống kê cả nước có 200 triệu tài khoản ngân hàng, nhưng sau khi Ngân hàng Nhà nước nước yêu cầu xác thực sinh trắc học, số tài khoản "sống" còn lại là 113 triệu tài khoản cá nhân và trên 711.000 tài khoản của tổ chức. 

Đây là những tài khoản đã được đối chiếu thông tin sinh trắc học với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư.

Như vậy, những tài khoản này có thể được xem là tài khoản gian lận đã được mở trước đó, không thể hợp thức hóa được sau khi xác thực sinh trắc học. Ngành ngân hàng đã làm một cuộc cách mạng nhằm loại bỏ những tài khoản gian lận. Dự kiến trong tháng 9 tới, ngân hàng sẽ đóng hết những tài khoản chưa xác thực sinh trắc học nhằm đề phòng tội phạm lợi dụng để lừa đảo.

"7 năm qua ngân hàng đã khuyến khích người dân mở tài khoản, nhưng cũng phát sinh một số vấn đề, nên cần chung tay để chống lừa đảo" - ông Tuấn nói và khuyến cáo rằng tội phạm công nghệ ngày càng gia tăng đòi hỏi ý thức của tổ chức trong việc đầu tư công nghệ nhằm nâng cao bảo mật và bảo vệ khách hàng.

"Cuộc chiến với tội phạm mạng là cuộc chiến không điểm dừng, đòi hỏi các tổ chức cung ứng phải hết sức quan tâm. Chúng ta dùng AI để phát triển sản phẩm, tội phạm cũng lợi dụng AI vào các hoạt động phạm tội.

Do vậy, Ngân hàng Nhà nước sẽ quy định dừng cung cấp dịch vụ trên môi trường trực tuyến nếu tổ chức cung ứng không đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế", ông nhấn mạnh.

Cũng theo ông Tuấn, đã có quy định các tổ chức tín dụng phải gửi thông tin về tài khoản nghi ngờ gian lận về Ngân hàng Nhà nước để thực hiện dự án xây dựng kho dữ liệu nghi ngờ nhằm chia sẻ lại cho các tổ chức tín dụng.

"Đến nay, kho dữ liệu đã thu thập được trên 350.000 tài khoản có dấu hiệu nghi ngờ và kho dữ liệu này sẽ được chia sẻ lại trên tinh thần win - win, tức tổ chức tín dụng nào gửi thông tin về Ngân hàng Nhà nước sẽ được Ngân hàng Nhà nước chia sẻ lại", ông Tuấn cho biết.

Sẽ cảnh báo cho khách hàng tài khoản trong diện bị nghi ngờ

Từ ngày 1-4, sau khi BIDV chia sẻ dữ liệu, khách hàng của ngân hàng này khi chuyển tiền đã được thông báo nếu tài khoản nhận tiền thuộc diện nghi ngờ. Qua một tháng thử nghiệm, đã có 40.000 lượt khách hàng quyết định dừng giao dịch với giá trị 160 tỉ đồng. Nhiều ngân hàng khác như Vietcombank, MB, VietinBank, Agribank... cũng sẽ áp dụng.

Ngân hàng Nhà nước sẽ sơ kết giai đoạn đầu áp dụng để khắc phục những vướng mắc trước khi triển khai cho toàn ngành ngân hàng sau tháng 7.

"Khi biện pháp này được triển khai rộng rãi, khách hàng sẽ tương đối yên tâm khi thực hiện chuyển tiền vì đã được cảnh báo sớm, từ đó góp phần hạn chế thiệt hại cho người tiêu dùng, nhưng quyền quyết định cuối cùng vẫn là của khách hàng" - ông Tuấn nói và cho biết theo thống kê của Ngân hàng Nhà nước, dù nhận được cảnh báo từ ngân hàng nhưng tỉ lệ khách hàng quyết định vẫn chuyển - từ chối ngang nhau, nhưng biện pháp này được xem như kênh nhằm cung cấp thêm thông tin cho người chuyển tiền trước khi chuyển.

Việc xác minh tính chính chủ trong giao dịch chuyển và rút tiền tại ngân hàng, cũng như tính xác thực của người đứng đầu doanh nghiệp khi mở tài khoản ngân hàng, trở thành chủ đề được quan tâm, đặc biệt trong bối cảnh tồn tại những lỗ hổng khiến kẻ gian lợi dụng lừa đảo.

Theo ông Tuân, người đến rút tiền tại ngân hàng không bắt buộc phải xuất trình dữ liệu sinh trắc học nhưng vẫn phải xuất trình giấy tờ tùy thân hợp lệ.

Trong tất cả các giao dịch tại quầy, ngân hàng - tổ chức cung ứng dịch vụ phải xác minh danh tính người giao dịch là đúng người xuất trình.

Một thực tế là giao dịch viên chủ yếu dùng phương pháp quan sát bằng mắt thường để đối chiếu giấy tờ tùy thân từ người xuất trình, gây áp lực rất lớn lên nhân viên.

Tuy nhiên, trong tương lai gần, việc xác minh sẽ dựa trên công nghệ - so sánh với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, thay vì chỉ dựa vào cảm quan. Dĩ nhiên khách hàng vẫn có thể dùng thẻ căn cước công dân điện tử (VNeID) để thực hiện các giao dịch trực tiếp tại quầy một cách an toàn, chính xác hơn.

Việc mở tài khoản của tổ chức cũng sẽ được chặt chẽ hơn. Theo đó, sẽ không tiếp nhận hồ sơ qua đường bưu điện, không chấp nhận ủy quyền, phải xác minh rõ tổ chức đó có đăng ký kinh doanh hợp pháp hay không...

"Nếu không có thông tin xác thực, tài khoản sẽ không được mở nhằm kiểm soát chặt chẽ đối với tài khoản tổ chức, góp phần phòng ngừa rủi ro, gian lận và lạm dụng tài khoản trong hoạt động tài chính - ngân hàng", ông Tuấn cho biết.

Nhiều ngân hàng sắp được chia sẻ kho dữ liệu tài khoản nghi ngờ

Ngân hàng Nhà nước sẽ đưa ra quy định yêu cầu các tổ chức cung ứng dịch vụ tài chính phải đáp ứng tiêu chuẩn bảo mật quốc tế, nếu không sẽ bị dừng cung cấp dịch vụ trên môi trường trực tuyến.