Dấu tích hiếm hoi cứ mất dần

Phóng to

Nhà danh nhân Tú Xương ở số 280 Minh Khai (phố Hàng Nâu cũ) TP Nam Định đã bị che khuất trong quên lãng - Ảnh: PHƯƠNG ANH

Tôi là con một của gia đình sống trong ngôi nhà cổ số 247 Minh Khai (Hàng Nâu cũ). Ðây nguyên là ngôi nhà của ông nội và cha cụ Tú Xương. Trước khi nhà tôi mua lại và chuyển đến đây, ngôi nhà này đã không còn là ngôi nhà của dòng họ cụ Tú Xương. Không còn ngôi nhà từ đường, cụ Tú Xương sau đó chuyển đến ngôi nhà số 280 Minh Khai. Lúc tôi ở nhà 247 thì nhà 280 ở đối diện, hơi lệch một chút. Vào những năm của thập kỷ 1960 liên tục có nhiều đoàn sinh viên khoa văn Trường đại học Sư phạm và các đoàn khác về thăm quê hương cụ Tú Xương đều ghé nhà ông bà của cụ (lúc ấy nhà tôi đang ở) trước rồi sau mới ghé nhà cụ.

Khi chuyển đến ngôi nhà 247, tôi mới là cô bé 7-8 tuổi (năm 1959), thấy ngôi nhà lợp ngói thật hoành tráng với hai hàng tám cột lim to và ba bệ thờ cũng rất to. Thời chiến tranh phá hoại, tôi còn nhớ nhà tôi có hầm trú ẩn phía bên trong bệ thời ấy. Lúc đó, ngôi nhà 280 của cụ Tú Xương có gia đình một người họ Trần đang ở, nhưng cũng không phải là bà con hay hậu duệ của cụ Tú Xương. Trong ngôi nhà ấy tôi còn nhớ chỉ có tấm biển ghi vắn tắt tiểu sử cụ Tú Xương, ngoài ra không còn dấu tích gì của cụ cả. Ði vài trăm mét là ngôi mộ của cụ Tú Xương, khi đó hãy còn là mộ đất. Biết ngôi nhà mình đang làm chủ sở hữu là một dấu tích quan trọng, xứng đáng gọi là di tích nên chúng tôi có ý vừa ở vừa giữ gìn. Nhưng qua thời chiến tranh phá hoại, về sau nhà xuống cấp, hư hỏng nhiều, mấy lần anh chị em tôi đánh tiếng với ngành văn hóa nhưng họ không nói gì.

Ðến năm 2003, mặc dù rất tiếc anh chị em tôi quyết định xây mới lại ngôi nhà 247, và cũng không thấy cơ quan văn hóa tỉnh Nam Ðịnh có ý kiến gì. Lúc dỡ ngôi nhà cũ, thấy trên nóc nhà có một thanh gỗ khắc chữ Hán mà một người đọc được cho biết đây là những chữ ghi niên đại xây dựng ngôi nhà cổ, mặt trước nhà có ba chữ Hán nữa nên em tôi cũng giữ lại mấy dấu tích này. Hiện nay vẫn còn tại ngôi nhà 247 mới trên phố Minh Khai.

Còn chi tiết “Trên mảnh đất xưa, nay đã tọa lạc một ngôi nhà hai tầng của một tư nhân xây kín che lấp lối vào. Ði ngoài đường không còn nhận ra đâu là cổng vào năm xưa” mà nhà thơ Hải Như mô tả, thật ra là chính chủ ngôi nhà 280 đã xây thêm một căn phòng phía trước sân cao vượt lên trên che khuất mất căn gác của cụ Tú Xương ngày trước.

Vậy là tất cả di tích liên quan đến nhà thơ lớn của dân tộc nói chung và của đất Thành Nam nói riêng đã không còn. Chỉ còn lại ngôi mộ nhỏ nhoi của cụ nằm khiêm tốn bên hồ.