Đạo diễn Đặng Nhật Minh: Điện ảnh VN ngại nói thẳng, nói thật

Phóng to

Đạo diễn Đặng Nhật Minh

* Nên gọi ông là đạo diễn thuộc thế hệ nào của điện ảnh VN?

- Tôi không thuộc thế hệ nào cả. Tôi làm phim từ những năm đầu thập niên 1980 và đến bây giờ vẫn tiếp tục. Nhiều đạo diễn lớn tuổi khác như NSND Bạch Diệp hay Trần Phương tuổi ngoài 70 mà họ vẫn sáng tạo đồng hành cùng lớp trẻ đấy thôi. Tôi nghĩ, trong lĩnh vực sáng tác không có tuổi, và trong thực tế có nhiều thế hệ cùng sáng tạo. Nếu có chia thì nên chia theo từng thời kỳ mà thôi.

* Vâng, vậy nếu chia theo từng thời kỳ trong điện ảnh, ông thấy đâu là thế mạnh, đâu là hạn chế của các thời kỳ đó?

- Mỗi thời kỳ có những đóng góp riêng nhất định, chuyện ấy tôi không nói cụ thể nữa. Tôi chỉ nói về những mặt chưa được. Ví dụ như thời kỳ đầu, người ta làm phim rất lên gân, rất giáo điều. Mà tôi thì thì rất dị ứng với dòng phim lên gân này. Ngay từ khi bắt đầu làm, tôi đã quyết định không làm thì thôi, chứ làm là phải gạt loại này qua một bên. Có thể thời kỳ đó cần những bộ phim kiểu đó và bản thân chúng cũng được tôn vinh rất ghê, nhưng bây giờ xem lại thì rất buồn cười, thậm chí là rất ấu trĩ.

Mười năm trở lại đây, lớp của các đạo diễn tuổi trung niên như Nguyễn Thanh Vân, Lê Hoàng, Vương Đức, Việt Linh, Phi Tiến Sơn...thì họ làm thật hơn, khá hơn, nhưng có cảm giác chúng vẫn nằm trong một nếp nghĩ nào đó, chưa vượt thoát ra được về ngôn ngữ thể hiện. Nó vẫn nằm trong một cái khuôn định sẵn mà thiếu sự sáng tạo. Một hạn chế nữa là các đạo diễn hay dùng lại đề tài "ăn sẵn" mà thiếu sự đầu tư để tìm ra hướng đi mới nên phim ảnh VN lâu nay vẫn chỉ đậm một màu chiến tranh thôi!

- Đấy, cái bệnh của văn nghệ sĩ xứ mình là ít ai chịu tư vấn chính bản thân mình. Mà không chịu tư vấn thì làm sao khá lên được.

* Ông có theo dõi những sự kiện điện ảnh gần đây? Gương mặt hay bộ phim nào khiến ông chú ý nhất?

- Dịp vừa rồi vào Sài Gòn, tôi có được xem hai bộ phim ngắn của Vũ Ngọc Đãng. Cả hai phim đều về đề tài chuột, và làm rất khéo. Tôi nghĩ, đây là một tín hiệu mới của điện ảnh VN. Ưu điểm lớm nhất của Đãng là biết kể chuyện bằng hình, bằng ngôn ngữ của điện ảnh, lại rất giáu tính ẩn dụ. Nói thì đơn giản, nhưng để đạt được điều đó không dễ một chút nào. Đây là điều đáng mừng, tuy nhiên còn phải chờ thử thách của thời gian.

* Theo ông để điện ảnh VN ra được với thế giới, hoặc nói giản dị hơn, để không tụt hậu, cần phải có những chiến lược gì?

- Tôi vẫn thường ví von điện ảnh với bóng đá, vì đây là hai lĩnh vực rất thu hút sự quan tâm của đại chúng. Cũng thi thoảng thi thố một vài giải trong khu vực và mang về mấy cái huy chương, nhưng với chiều hướng như hiện tại thì có thể bóng đá sẽ phát triển nhanh hơn, tại vì bóng đá họ biết nhìn thẳng vào sự thật, nói thẳng những cái chưa được của họ, họ lại luôn có đội ngũ kế cận được đào tạo chu đáo và có nhiều dịp cọ xát với bên ngoài.

Còn trong điện ảnh, người ta ngại nói thẳng, nói thật, chưa được phơi bày ra để tranh luận. Đào tạo đội ngũ kế cận thì yếu và phát triển hoàn toàn tự phát. Tôi nghĩ nếu không chú trọng đến khâu này thì điện ảnh VN còn khủng hoảng dài dài.

Tôi còn nhớ, khi thành lập nền điện ảnh Cuba, chủ tịch Fidel Castro đã đích thân mời một ông..."HLV" là một đạo diễn rất nổi tiếng người Italia sang "huấn luyện " cho điện ảnh của họ. Kết quả là sau đó, điện ảnh Cuba đã có những bước phát triển vượt bậc trong khu vực châu Mỹ Latin và cả thế giới suốt cả thập niên 1970,1980. Tôi nghĩ, điện ảnh VN cũng nên mời các "HLV" quốc tế sang đào tạo cho các đạo diễn trẻ thì may ra chúng ta mới có cơ hội đi ra được với bạn bè thế giới.