Cuộc đào xới những phụ nữ 'khuất dạng'

Tác phẩm sắp đặt Livre du Poche của Hương Ngô - Ảnh: MAI THỤY

Khác với hầu hết triển lãm về chủ đề nữ quyền, vốn kêu gọi nhận thức của người xem về tình cảnh phụ nữ trong đời sống hiện đại, triển lãm Khuất dạng lại hướng đến tiếng nói chìm lấp của họ trong thời Pháp thuộc. Và dường như cũng vì vậy mà triển lãm mang hình hài của một cuộc khảo cứu lịch sử hơn là bày biện ra đây căn tính nghệ sĩ.

Đặt bối cảnh thời Pháp thuộc, Hương Ngô tự làm khó mình, bởi cặp mắt của sử gia và công chúng hiện đại vẫn chỉ thường quan tâm về giai đoạn này với những cuộc chiến giành độc lập và sự tàn bạo ở xứ thuộc địa hơn là cám cảnh riêng lẻ cho gương mặt phụ nữ nào đó.

Từ Trung tâm Lưu trữ quốc gia hải ngoại ở Pháp đến Trung tâm Lưu trữ quốc gia II ở Việt Nam, nghệ sĩ đã xới lại một loạt tư liệu quý giá để tìm tiếng nói của Nguyễn Thị Minh Khai, hé lộ ý chí quật cường và những khó khăn của bà trên con đường giúp Việt Nam đấu tranh giành độc lập. Chân dung Nguyễn Thị Minh Khai đã khai mở những góc khuất sâu dày hơn về người phụ nữ An Nam.

Hương Ngô tìm được một truyền đơn cách đây 80 năm, trong đó lời kêu gọi nữ giới vùng lên - được viết bởi tác giả khuyết danh - vẫn vẹn nguyên lòng nhiệt thành và sự hào hùng của những người phụ nữ trước ách gông cùm nô lệ.

Để tái tạo cho người xem một không gian quá khứ trọn vẹn, Hương Ngô biên tập và cho trình diễn lại vở kịch Đàn bà mới (1929) của Vũ Đình Long. Thế nhưng, phần lời thoại của các nhân vật nam bị cắt xén, chỉ còn để lại những ẩn uất, tranh đấu của nữ giới.

Bằng cách đó, tác giả đã giải cấu trúc các tư liệu mang tính thời đại, đồng thời phác ra lại những xiềng xích mà xã hội, văn chương, lịch sử đã trói chặt người phụ nữ đến mức biến dạng, khiến ngày nay chúng ta khó lòng bóc tách được.

Gọi đây là một triển lãm "sắp đặt lịch sử", về mặt ngữ nghĩa có thể tạo ra những nhầm lẫn và xuyên tạc tai hại. Thế nhưng, nhìn cách thức vận hành của triển lãm và trong chính ý tưởng của nghệ sĩ, Khuất dạng đã chứng minh một triển lãm tư liệu lịch sử được hòa lẫn với tư duy nghệ sĩ vẫn có thể đóng góp một góc nhìn sâu sắc ở cả hai phía: thái độ chính trị nữ quyền và nghệ thuật hóa lịch sử.

Triển lãm diễn ra đến ngày 4-10 tại Trung tâm nghệ thuật đương đại The Factory, Q.2, TP.HCM.

Bộ sưu tập Nữ quyền đầy lôi cuốn

TTO - Những mẫu trang phục tôn vinh vẻ đẹp của phụ nữ, đầy vẻ nữ tính, lôi cuốn nhưng vẫn phá cách của bộ sưu tập mang tên Nữ quyền.