Chuột và bệnh dịch hạch

Chuột là loại gặm nhấm, có thói quen chạy trên các lối đi cũ, cảnh giác với vật lạ, nếm thức ăn trước, đánh dấu bằng nước tiểu/phân và biết phân ranh giới, xác định lãnh thổ. Loài chuột thích ứng tốt với đời sống của con người và sống gần người.

Sự gia tăng mật độ chuột cao là vấn đề cần phải lưu ý đặc biệt. Mức độ sinh sản của chuột rất cao. Hằng năm, chuột sinh sản 4 lứa, mỗi lứa sáu con và 3 tháng sinh một lần, mỗi lần sinh số con tăng gấp 4 lần.

Các loài chuột

Có khoảng 500 loài chuột, nhưng sống gần người và gây hại trực tiếp cho người thì có 5 loài chính:

- Chuột cống: (Rattus norvegicus) nặng trên 450g (thân to), lông đổi từ nâu xám đến xám đen, thường hoạt động dưới đất, di chuyển phạm vi 50m, đào hang, ăn tạp (20-30g thịt/ngày).

- Chuột lắt: (Rattus exulans) kích thước nhỏ bé, lông xám thẫm, sống nhà vách tranh, nứa, thức ăn tinh bột (dạng hạt)/thực vật, đi qua được các khe rất nhỏ, lông đuôi 1 màu.

- Chuột nhắt: (Mus musculus) nặng 14g, phân bố khắp thế giới, sống trong nhà hoặc ngoài nhà, đào hang/làm tổ trong các vật dụng bằng gỗ, di chuyển 3-10m, ăn tạp/rau củ (e.g 3g/ngày), đặc biệt rất ít cần nước.

- Chuột đồng: (Rattus rattus) nặng trên 260g, phân bố ở châu Á, thích leo trèo (nhưng đôi lúc vẫn đào hang), làm tổ trong nhà và dọc vườn cây, di chuyển khoảng 50m.

- Chuột xạ: (Suncus murinus) tiết mùi hôi (tuyến cạnh sườn), sống trên mặt đất, không leo trèo, lông 1 màu xám tro, loài ăn côn trùng, đuôi có lông mọc dài, mũi mắt rất nhỏ, tai có nhiều ngăn phức tạp.

Chuột và sự nguy hiểm của bệnh dịch hạch

Các loài chuột thường gặp như chuột cống, chuột lắt, chuột đồng, chuột nhắt đồng, chuột đất lớn, chuột chù xạ là vật chủ gây bệnh dịch hạch ở Việt Nam.

Bệnh dịch hạch là bệnh truyền nhiễm cấp tính, tối nguy hiểm do vi khuẩn Yersinia pestis. Bệnh từ động vật, chủ yếu là bộ gặm nhấm (Rodentia), lây qua người bởi bọ chét ký sinh.

Bệnh lây truyền qua: trung gian bọ chét đã hút máu vật chủ mang bệnh dịch hạch; lan truyền trực tiếp từ vật chủ bị bệnh không qua bọ chét: xâm nhập trực tiếp qua da có tổn thương, hoặc do động vật có mang bệnh cắn cào; hít trực tiếp Yersinia pestis có trong không khí từ vật chủ bị dịch hạch thể phổi. Bọ chét chuột là véctơ chính của bệnh dịch hạch tại Việt Nam.

Bệnh có các thể lâm sàng như sau: dịch hạch thể hạch, dịch hạch thể nhiễm trùng huyết; dịch hạch thể phổi; dịch hạch thể màng não.

Ngoài ra, chuột còn là tác nhân gây ra những bệnh như: bệnh sốt hoàng đản - xuất huyết nhiễm trùng do nước đái chuột; nhiễm vi trùng kiết lỵ, amibe, vi khuẩn salmonella… do ngộ độc phân chuột; bệnh uốn ván do chuột cắn; nhiễm trùng cấp tính hệ thần kinh do nước đái của chuột nhắt; bệnh sốt bụi rậm do ve mạt ký sinh trên chuột cắn.

Các biện pháp diệt chuột

Theo kinh nghiệm dân gian, để diệt chuột người ta thường dùng cây cỏ hoặc nuôi mèo, rắn, chim... hay dùng các loại bẫy như bẫy bắt sống, đập chết... và dùng hóa chất các loại gây ngộ độc qua thức ăn, nước uống, không khí (xông hơi diệt chuột).

Người dân cần thường xuyên đảm bảo vệ sinh môi trường; không để thừa, đọng thức ăn dư, quản lý lương thực, thực phẩm; nuôi mèo; đặt bẫy, phá vỡ hang tổ chuột, khống chế, phá hủy nơi sinh sản của chuột, bọ chét; khi thấy chuột chết bất thường phải khai báo ngay với y tế cơ sở.