Châu Âu ở ngã ba đường...

Chiến thắng của ông Friedrich Merz trong cuộc bầu cử Đức hôm 23-2 mang ý nghĩa biểu tượng cho quan hệ Âu - Mỹ hiện tại.

Là chính khách Đức gần gũi với Washington nhất, ông Merz đã đến Mỹ hơn 100 lần, ngưỡng mộ cố tổng thống Ronald Reagan. Thế nhưng khi ông chuẩn bị nắm quyền, Mỹ lại từ "người bạn không thể thiếu" thành "một thế lực khác, cùng với Nga và Trung Quốc... phá hoại nền dân chủ mong manh của châu Âu", theo Politico.

Đây là thời điểm châu Âu bẽ bàng nhất kể từ sau Chiến tranh lạnh. Sau khi chính quyền mới ở Washington bỏ qua châu Âu, đối thoại trực tiếp với Matxcơva tại Riyadh hôm 18-2, các nhà lãnh đạo châu lục mới bừng tỉnh, triệu tập hai hội nghị khẩn cấp, vội vã bay tới Mỹ tìm đối sách.

Không cần đến bài phát biểu của Phó tổng thống Mỹ JD Vance tại Munich hôm 14-2, các nhà tư tưởng châu Âu từ lâu đã cảnh báo về nguy cơ nội tại của lục địa già. Ông Jan Oberg, giám đốc Quỹ Hòa bình xuyên quốc gia, từ chiến sự Nam Tư đến cuộc xung đột Ukraine 2022 luôn kêu gọi châu Âu theo đuổi hòa bình thay vì vũ lực.

Khi ông Trump đưa yêu sách với Greenland (Đan Mạch), ông Oberg từng cảnh báo: "Ai đang bị ám ảnh bởi căm ghét Nga, hãy nhìn xem điều gì đang tới".

Tạp chí Causeur chỉ trích châu Âu bị loại khỏi đàm phán Ukraine không phải vì ông Putin hay ông Trump, mà do chính sách yếu kém của Liên minh châu Âu (EU). 

Thái tử Mohammed bin Salman giành vị thế trọng tài trong cuộc đàm phán Mỹ - Nga tại Riyadh, một vai trò lẽ ra thuộc về Pháp nếu Paris không quá hỗn loạn và thiếu chiến lược.

Bộ trưởng Kinh tế Pháp Bruno Le Maire từng tuyên bố năm 2022: "Chúng ta sẽ khiến kinh tế Nga sụp đổ" - nhưng thực tế ai mới là kẻ suy yếu?

Dù vậy không phải tất cả EU đều mù quáng theo Washington. Ngoại trưởng Hungary Peter Szijjarto, trong khi các lãnh đạo châu Âu tuyệt vọng tụ họp tại Paris ngày 17-2, đã tuyên bố tại Kazakhstan: "Không có chỗ cho những người châu Âu "kêu ca" trong đàm phán Mỹ - Nga vì họ ủng hộ chiến tranh thay vì hòa bình".

Nhưng những tiếng nói như Hungary hay Slovakia đã bị át đi bởi Brussels - nơi chủ nghĩa toàn cầu thống trị. Theo Boulevard Voltaire, Tây Âu đang dần suy tàn, mất chỗ đứng trong thế giới đa cực mới.

Tờ Myśl Polska nói châu Âu đang đứng ở ngã ba đường. Hướng đầu tiên là tiếp tục theo đuổi chủ nghĩa toàn cầu, mặc dù tín đồ chính của nó đã đánh mất đức tin này. Thứ hai là tự động sao chép tất cả những gì của Mỹ, lần này là chủ nghĩa Trump, vào lục địa già. Và con đường thứ ba, khó khăn nhất, là dựa vào truyền thống và bản sắc riêng của châu Âu.

Chủ nghĩa Trump có thể là cơ hội nếu châu Âu biết tận dụng để hiện đại hóa chính mình thay vì phụ thuộc Mỹ. Lục địa già có truyền thống coi trọng vai trò nhà nước và tập thể hơn Mỹ, cũng như có cách hiểu khác biệt về "biên giới" - không chỉ địa lý mà còn là ranh giới đạo đức và xã hội.

Châu Âu ở ngã ba đường. Lựa chọn phụ thuộc hay độc lập sẽ quyết định vị thế của lục địa già trong thế giới mới.

Châu Âu có thể bảo đảm an ninh cho Ukraine nếu Mỹ rút?

Nếu không có Mỹ, ước tính châu Âu sẽ cần phải thành lập 50 lữ đoàn mới, với mỗi lữ đoàn gồm hàng ngàn binh sĩ, để lấp đầy khoảng trống.