Cá thòi lòi và những sản vật vùng nước lợ

Phóng to

Gỏi cá thòi lòi - loài cá xấu lạ nhưng thịt lại ngọt lành

Cá thòi lòi được đánh giá là một sản vật của những vùng ngập mặn, bởi tuy hình dáng thuộc hàng “xấu nhất nhì”, nhưng lại được trời phú cho thịt ngọt thơm, mềm mại, ăn đứt các loại cá sông như lóc, rô, trê, kèo hay chép... Mùa cá thòi lòi kéo dài quanh năm. Ven những vùng sông rạch ngập mặn, buổi sáng người ta dùng cần để câu thòi lòi, đêm đến thì dùng đèn soi trên mặt nước. Loại cá này cũng thuộc giống ăn tạp nên dễ bị bỏ mạng vì một con tép nhỏ hay một hạt cơm.

Trong một lần ghé thăm Khu du lịch Vàm Sát (Cần Giờ), chúng tôi có dịp được thưởng thức một bữa tiệc sông nước thật sự thú vị với cá thòi lòi cùng vài sản vật vùng rừng ngập mặn khác. Món ăn phổ biến nhất là cá thòi lòi kho tiêu. Cá thòi lòi sau khi đánh vảy sạch, bỏ mắt, miệng, ruột, ướp gia vị, được kho liu riu trong nồi đất với chút nước cốt dừa và thật nhiều tiêu. Thịt cá mềm, ngọt, có chút vị béo của nước dừa, vị cay nồng của tiêu thì càng “bắt” cơm.

Cá thòi lòi kho tương lại có cái ngon riêng. Vị tương mằn mặn, beo béo kèm với vị cay se se đầu lưỡi của gừng làm cho món cá bùi hơn. Thêm vào đó, thứ mùi hương nồng đượm rất riêng khi kho bằng nồi đất nung càng khiến cho món dân dã này trở thành tuyệt phẩm.

Thứ đến là món cá thòi lòi xiên que tre nướng trui, chấm với muối ớt chanh đúng điệu “cây nhà lá vườn”. Vốn là loại hiếu động nên thịt cá thòi lòi không mỡ, người dân quê thường phết thêm bên ngoài chút mỡ nước để nướng cho khỏi cháy. Nướng cá trên lửa than ủ đượm hồng, trở đều tay, chỉ một loáng là mùi thơm của cá lan tỏa trong không gian khiến ai cũng thấy thòm thèm.

Phóng to

Lá lìm kìm, một loại “rau rừng” của vùng ngập mặn

Đặc biệt, tại khu du lịch này còn có một đặc sản mới là gỏi cá thòi lòi với lá lìm kìm. Cũng với cách nướng trui quen thuộc, thịt cá được xé sợi, trộn với lá lìm kìm, thêm chút dấm ngon, đậu phộng là đã có một món để lai rai hàng giờ mà không biết chán. Lìm kìm là loại lá rừng dây leo đặc trưng của vùng nước lợ, có vị chan chát, chua chua rất đặc biệt. Sẵn đó nhưng muốn có loại lá ngon thì phải canh theo mùa. Mùa nắng, lá lìm kìm thiếu nước, khô quắt, nhỏ và đắng chát. Đến mùa mưa, lá tươi non mơn mởn, điểm vị chua nhẹ và giòn thơm.

Trong món gỏi này, lá lìm kìm cũng không cần phải dụng công gì nhiều, cứ để nguyên mà trộn với cá thòi lòi mới thưởng thức hết được chất lá nguyên sơ. Thịt cá thòi lòi khi chưa chế biến thì nghe tanh mùi bùn đất, nhưng khi chín lại thơm hương, thực khách cứ việc nhẩn nha món gỏi lạ và ngon này cho vui miệng.

Nói đến sản vật của vùng nước lợ, còn nhiều món ăn nhắc đến đã gây thèm như bống sao, bống cát kho tộ, cá chẽm nước lợ chiên xù và các loại lẩu cá chua. Thứ tạo vị chua cho nước lẩu nơi này là các loại cây trái đặc trưng như me non, trái giác, trái bần, khế, chùm ruột, đọt cóc... thay vì trái me chín, mớ măng chua quen thuộc. Cá ngát, cá chẽm, cá dứa hay dăm con cá kèo hợp với các loại cây trái này trong chiếc lẩu nóng hổi, chỉ cần thêm chén nước mắm cốt dằm ớt hiểm xanh là đủ để người ăn phải hít hà, xuýt xoa mà thưởng thức đến no nê.

Phóng to

Món ba khía rang me dân dã

Các món ăn chơi cũng không chịu kém cạnh, nào vọp nướng mỡ hành, nào rắn xào lá cách, lá nhàu hay đơn giản hơn là đĩa ba khía rang me. Món ba khía mộc mạc, bình dân hiếm hoi lắm mới thấy xuất hiện trong thực đơn nhà hàng như ở nơi này. Ba khía sinh sôi nhiều ở những vùng rừng ngập mặn, hình dáng nhỏ thó như con còng nhưng phần mai và cặp càng dày, sần sùi và đen đúa hơn. Ba khía rộ mùa từ tháng 8 đến tháng 11, nhưng nhiều người cho rằng ăn ba khía vào độ tháng 5 là ngon nhất vì thịt dày, chắc ngọt hơn.

Ăn ba khía cần có... thời gian để tỉ mẩn ngồi gỡ từng thớ thịt ít ỏi ẩn sau những lớp vỏ, cho vào miệng từng chút để cảm nhận được chất ngọt đậm đà pha lẫn vị chua của me đầy kích thích vị giác. Nếu ai vội vã, cứ cho nguyên cả con vào miệng mà nhai rôm rốp, không cần lẩy thịt, chỉ cần hút chất nước ngọt tiết ra từ mỗi miếng ăn nhỏ xíu ấy là cũng thấy ngon rồi. Bởi thế, dù ít thịt, ba khía rang me vẫn có thể khiến người ta đưa cay cả buổi hoặc và hết mấy chén cơm ngon lành. Đó là chưa kể đến món mắm ba khía (ba khía ngâm với tỏi, ớt, đường, dấm hay chanh) quen thuộc ở vùng đất này. Món ăn mằn mặn, cay cay, đạm bạc là thế nhưng ăn với cơm nguội mà cũng thấy ngon lạ.

Một lần về với Vàm Sát, được hưởng những bữa ăn dân dã cá sông, rau dại mà thấy chẳng khác gì các sơn hào hải vị. Những món ăn ấy tuy bình dị nhưng đầy chất quê, khiến ai đã thử một lần thì lâu lâu lại thấy nhớ, thấy thèm.