Mùa màng bị ảnh hưởng nặng nề do thiếu nước - Ảnh: CAMROCKER/CANVA
Trong nghiên cứu mới, các nhà khoa học tại Đại học Oxford (Anh) chỉ ra rằng "cơn khát khí quyển" ngày càng tăng này, còn được gọi là nhu cầu bốc hơi khí quyển (AED), chịu trách nhiệm cho khoảng 40% mức độ nghiêm trọng của hạn hán trong hơn 40 năm qua (1981 - 2022).
Hãy hình dung lượng mưa là thu nhập và AED là chi tiêu. Nếu thu nhập (lượng mưa) không đổi, chúng ta vẫn có thể bị thâm hụt nếu chi tiêu (AED) tăng. Đó chính xác là những gì đang xảy ra với hạn hán: bầu khí quyển đang đòi hỏi nhiều nước hơn mức đất có thể cho đi, theo trang ScienceAlert ngày 6-6.
Khi Trái đất ấm lên, nhu cầu này tăng lên - hút nhiều độ ẩm từ đất, sông, hồ và thậm chí là cây cối. Với cơn khát ngày càng tăng, hạn hán đang ngày càng nghiêm trọng hơn ngay cả khi lượng mưa không giảm đáng kể.
Quá trình AED mô tả lượng nước mà bầu khí quyển muốn từ mặt đất. Không khí càng nóng, càng nắng, càng gió và càng khô thì chúng sẽ càng cần nhiều nước hơn dù lượng mưa không ít đi.
Do đó, ở những nơi lượng mưa không thay đổi, chúng ta vẫn chứng kiến hạn hán tồi tệ hơn. Bầu không khí khát nước đang làm mọi thứ khô nhanh và dữ dội hơn, đồng thời gây ra nhiều căng thẳng hơn khi nguồn nước không sẵn có.
Phân tích mới của nhóm nghiên cứu cho thấy AED không chỉ khiến hạn hán hiện nay trở nên tồi tệ hơn mà còn mở rộng khu vực bị hạn hán. Từ năm 2018 - 2022, diện tích đất toàn cầu bị hạn hán đã tăng 74% và 58% trong phần diện tích tăng này là do AED tăng.
Nghiên cứu nhấn mạnh rằng năm 2022 là năm hạn hán nghiêm trọng nhất trong hơn 40 năm qua. Hơn 30% diện tích đất toàn cầu đã trải qua các điều kiện hạn hán từ trung bình đến cực đoan. Tại cả châu Âu và đông Phi, hạn hán đặc biệt nghiêm trọng trong năm 2022 - phần lớn là do AED tăng mạnh dù lượng mưa giảm không đáng kể.
Tính riêng châu Âu, hạn hán lan rộng đã ảnh hưởng đến thủy điện, mùa màng và nhiều thành phố bị thiếu nước sinh hoạt; gây áp lực chưa từng có lên các lĩnh vực cấp nước, nông nghiệp và năng lượng, đe dọa sinh kế và sự ổn định kinh tế.
Nghiên cứu của nhóm đã làm sáng tỏ các động lực của hạn hán. Nhóm đã sử dụng dữ liệu khí hậu toàn cầu chất lượng cao, bao gồm nhiệt độ, tốc độ gió, độ ẩm và bức xạ Mặt trời để đo AED - độ "khát" của khí quyển.
Sau đó, nhóm áp dụng các chỉ số về lượng mưa và AED để theo dõi địa điểm, thời điểm và lý giải vì sao hạn hán đang ngày càng tồi tệ hơn. Từ đó tính được mức độ nghiêm trọng khi cơn khát khí quyển tăng.
Những tác động trong tương lai từ cơn khát khí quyển là rất lớn, đặc biệt là ở những khu vực dễ bị tổn thương vì hạn hán như tây và đông Phi, tây và nam Úc và phía tây nam Mỹ. Nếu không tính đến AED trong quá trình giám sát hạn hán và lập kế hoạch ứng phó, chính phủ các nước có thể sẽ đánh giá thấp mức độ rủi ro mà họ có thể đối mặt.
Nghiên cứu được đăng trên tạp chí Nature.
Đăng ký tại đây
Bình luận hay