Hình ảnh mô tả trào lưu ghép mặt vào video
Từ những video "biến hình" lan truyền trên mạng xã hội đến các đoạn phim quảng cáo với hình ảnh cá nhân hóa, công nghệ ghép mặt vào video - thường được biết đến với tên gọi "deepfake" hay "face swap", đã trở thành một hiện tượng văn hóa số.
Trào lưu ghép mặt
Chỉ cần vài giây, người dùng có thể "hóa thân" thành siêu sao Hollywood, nhân vật hoạt hình, hay thậm chí là một người nổi tiếng trong quá khứ. Nhưng đằng sau sự tiện lợi và thú vị của trào lưu này là một quá trình số hóa dữ liệu khuôn mặt phức tạp, đặt ra nhiều câu hỏi về quyền riêng tư và an toàn thông tin cá nhân.
Sự hấp dẫn của trào lưu ghép mặt đến từ tâm lý thích giải trí và mong muốn bắt kịp xu hướng trên mạng xã hội.
Nhiều người, đặc biệt là giới trẻ, bị lôi cuốn bởi sự tò mò và cơ hội tạo ra nội dung độc đáo. Tuy nhiên, sự thiếu hiểu biết về công nghệ AI và an toàn dữ liệu khiến họ dễ dàng bỏ qua những rủi ro.
Công nghệ ghép mặt sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI), cụ thể là các thuật toán học sâu (deep learning), để phân tích và tái tạo hình ảnh khuôn mặt.
Các ứng dụng như FaceApp, Reface hay các nền tảng chỉnh sửa video chuyên nghiệp như Adobe After Effects tích hợp AI có khả năng nhận diện các đặc điểm khuôn mặt như mắt, mũi, miệng, biểu cảm và ánh sáng.
Sau đó, công nghệ này sẽ ánh xạ khuôn mặt của một người lên khuôn mặt của nhân vật trong video, tạo ra sản phẩm trông giống thật đến kinh ngạc.
Để thực hiện quá trình này, dữ liệu khuôn mặt được thu thập thông qua hình ảnh hoặc video mà người dùng cung cấp. Các ứng dụng thường yêu cầu người dùng tải lên một hoặc nhiều ảnh selfie, sau đó sử dụng các mô hình AI để phân tích và lưu trữ thông tin về cấu trúc khuôn mặt.
Những dữ liệu này bao gồm các điểm đặc trưng (facial landmarks), màu da, góc mặt, và thậm chí cả biểu cảm, được mã hóa thành các véc tơ số để máy tính xử lý.
Rủi ro khi khuôn mặt trở thành dữ liệu sinh trắc học
Khuôn mặt là một dạng dữ liệu sinh trắc học, mang tính cá nhân cao và không thể thay đổi như mật khẩu.
Nếu dữ liệu này bị rò rỉ, người dùng không thể "đổi khuôn mặt" để bảo vệ bản thân. Công nghệ deepfake, với khả năng tạo ra các video giả mạo giọng nói và hình ảnh, đang trở thành mối đe dọa lớn.
Nhiều ứng dụng, đặc biệt là những nền tảng đến từ nước ngoài, không có đại diện pháp lý rõ ràng tại Việt Nam, nhưng vẫn được sử dụng rộng rãi. Thêm vào đó, các chính sách quyền riêng tư thường được viết một cách phức tạp, khó hiểu, khiến người dùng lơ là và dễ dàng chấp nhận mà không cân nhắc.
Tại Việt Nam, đã xuất hiện những trường hợp dùng video ghép mặt để bôi nhọ danh dự hoặc lừa đảo tài chính, gây tổn hại nghiêm trọng đến uy tín cá nhân và niềm tin xã hội.
Hơn nữa, dữ liệu khuôn mặt còn có nguy cơ bị sử dụng để huấn luyện các hệ thống nhận diện mà không có sự đồng ý, phục vụ các mục đích từ thương mại đến giám sát, mà người dùng không hề hay biết.
Làm gì để bảo vệ dữ liệu khuôn mặt?
Để tham gia trào lưu ghép mặt mà vẫn bảo vệ được dữ liệu cá nhân, người dùng cần trang bị cho mình những thói quen và kiến thức cần thiết.
Trước tiên, hãy luôn kiểm tra kỹ nguồn gốc của ứng dụng trước khi tải lên bất kỳ hình ảnh nào. Với những ứng dụng không rõ xuất xứ hoặc thiếu thông tin về nhà phát triển, bạn nên tránh xa vì chúng có thể ẩn chứa rủi ro đánh cắp dữ liệu.
Tiếp theo, hãy dành thời gian đọc kỹ chính sách quyền riêng tư của ứng dụng, đặc biệt chú ý đến cách dữ liệu khuôn mặt được lưu trữ, sử dụng và chia sẻ. Nếu chính sách không rõ ràng hoặc yêu cầu quyền truy cập không cần thiết, như toàn bộ thư viện ảnh hoặc vị trí, hãy cân nhắc từ chối.
Việc lựa chọn các nền tảng uy tín, chẳng hạn như những ứng dụng từ các công ty lớn như Adobe hay Reface, có chính sách bảo mật minh bạch, là một cách hiệu quả để giảm thiểu rủi ro.
Ngoài ra, người dùng nên hạn chế tải lên những bức ảnh có độ phân giải cao hoặc chứa thông tin nhạy cảm, đồng thời chỉ chia sẻ video ghép mặt trên các nền tảng riêng tư, tránh đăng công khai những nội dung có thể bị lạm dụng.
Để tăng cường bảo mật, hãy thường xuyên kiểm tra quyền truy cập của ứng dụng trên thiết bị và sử dụng phần mềm diệt vi rút để phát hiện các hoạt động đáng ngờ.
Cuối cùng, việc tìm hiểu về công nghệ deepfake và cách nhận diện nội dung giả mạo sẽ giúp người dùng tỉnh táo hơn, tránh trở thành nạn nhân của các vụ lừa đảo hoặc bôi nhọ.
Rủi ro khi khuôn mặt trở thành "dữ liệu sinh trắc học"
Mất kiểm soát quyền riêng tư: Khuôn mặt là một dạng dữ liệu sinh trắc học không thể thay thế như mật khẩu. Một khi đã bị rò rỉ, người dùng không thể "đổi gương mặt" như đổi mã PIN.
Nguy cơ bị giả mạo bằng deepfake: Các video giả mạo giọng nói và khuôn mặt đang ngày càng phổ biến, gây nhầm lẫn, lừa đảo tài chính, hoặc bôi nhọ danh dự cá nhân.
Bị sử dụng để đào tạo AI mà không biết: Ảnh của người dùng có thể bị dùng để huấn luyện hệ thống nhận diện khuôn mặt, tăng độ chính xác cho các AI thương mại, mà không có bất kỳ khoản đền bù hay thông báo nào.
Cần làm gì để bảo vệ dữ liệu khuôn mặt?
Đọc kỹ chính sách quyền riêng tư: Trước khi sử dụng ứng dụng, hãy kiểm tra cách nhà cung cấp xử lý dữ liệu của bạn.
Hạn chế cung cấp dữ liệu nhạy cảm: Chỉ tải lên những hình ảnh cần thiết và tránh sử dụng các ứng dụng không rõ nguồn gốc.
Sử dụng các nền tảng uy tín: Ưu tiên các ứng dụng từ các công ty lớn, có chính sách bảo mật minh bạch.
Cập nhật kiến thức về an ninh mạng: Hiểu rõ rủi ro của công nghệ deepfake và cách nhận diện các nội dung giả mạo.
Đăng ký tại đây
Bình luận hay