Tranh luận sôi nổi về quyền im lặng

Đại biểu Trương Trọng Nghĩa - Ảnh: Việt Dũng

Dự thảo bộ luật quy định: “Người bị bắt, bị tạm giữ, bị can, bị cáo có quyền tự do trình bày lời khai, trình bày ý kiến, không buộc phải đưa ra lời khai chống lại chính mình hoặc buộc phải nhận mình có tội”.

Làm khó cho hoạt động điều tra?

Tại phiên thảo luận ở tổ đại biểu Quốc hội về dự án Bộ luật tố tụng hình sự (sửa đổi) ngày 27-5, Thượng tướng Đặng Văn Hiếu, thứ trưởng Bộ Công an, chỉ đồng tình một nửa quy định này.

Ông cho rằng: “Cần thiết để bị can, bị cáo tự do trình bày, từ đó cán bộ điều tra người ta mới khai thác những mâu thuẫn trong lời khai, đấu tranh với tội phạm.

Nhưng quy định không buộc đưa ra lời khai chống lại chính mình hoặc tự nhận mình có tội thì không chuẩn lắm, nó làm khó khăn cho hoạt động điều tra”.

Ông Hiếu đề nghị sửa theo hướng “người bị bắt, bị tạm giữ, bị can, bị cáo có quyền tự do trình bày lời khai, trình bày ý kiến, không bị ép buộc phải đưa ra lời khai chống lại chính mình, không bị ép buộc phải nhận mình có tội” và cho rằng như vậy là đáp ứng được yêu cầu chống bức cung, dùng nhục hình.

“Tôi cho rằng người bị bắt, bị tạm giữ thì trước hết phải có quyền và nghĩa vụ trình bày diễn biến, hành vi của mình và có quyền chứng minh mình không phạm tội, đồng thời cũng có trách nhiệm phải nhận hành vi phạm tội của mình trước pháp luật” - thiếu tướng Trịnh Xuyên lên tiếng.

Ông nhấn mạnh: “Giết người, đánh người gây thương tích mà bảo là được quyền im lặng, không phải trình bày cái gì cả thì không đúng.

Các cơ quan nêu ra quyền im lặng là rất vô lý, không thể chấp nhận được, trong trình độ dân trí và điều kiện của chúng ta như vậy hoàn toàn không phù hợp, gây khó khăn cho các cơ quan đấu tranh bảo vệ pháp luật, dẫn đến hiệu quả đấu tranh phòng chống tội phạm sẽ thấp”.

Thiếu tướng Lê Đông Phong, phó giám đốc Công an TP.HCM, cũng có chung lập luận.

Ủy viên thường trực Ủy ban Tư pháp Đỗ Văn Đương nhận định:

“Dự thảo bộ luật lần này đưa ra nhiều quy định mới tưởng rằng tiến bộ nhưng rất nguy hiểm, làm bó tay các cơ quan tố tụng, không phục vụ cho việc đấu tranh tội phạm.

Chúng ta quy định như là quyền im lặng của người phạm tội là không đúng. Khi im lặng là lúc chưa có luật sư. Còn im lặng, không khai là bất lợi. Không buộc phải khai, phải nhận tội thế là ngầm hiểu là im mồm, không khai báo gì cả. Giết người cướp của cũng không khai báo là không đúng”.

Không nghĩ như vậy, đại biểu Trương Trọng Nghĩa cho rằng: “Quyền không khai báo các nước thừa nhận, còn mình lại hạ thấp, như thế là hạ thấp quyền của người dân VN xuống. Khi anh áp dụng cái mới, tất nhiên là khó nhưng khó thì anh phải phấn đấu”.

Trong khi đó, đại biểu Trần Du Lịch “không đồng tình với ý kiến anh Đương”. Ông Lịch nói: “Không nghĩ rằng Viện KSND tối cao xây dựng dự thảo này là dung túng tội phạm. Chúng ta cũng đừng nghĩ rằng vì trình độ dân trí thế này chúng ta không nên cải cách.

Chúng ta không kém hơn các nước, vấn đề là chúng ta có tôn trọng quyền của bị can, bị cáo hay không. Chứng minh tội phạm là nhiệm vụ của cơ quan thực thi pháp luật, trọng chứng chứ không trọng cung. Nhiều vụ vì coi thường chứng cứ nên mới dẫn đến oan sai”.

Thiếu tướng Trịnh Xuyên  - Ảnh: Việt Dũng

“Đàng hoàng thì ngại gì ghi âm, ghi hình?”

Thượng tướng Đặng Văn Hiếu cho rằng không nên quy định bắt buộc phải ghi âm, ghi hình khi hỏi cung vào luật vì không cần thiết trong mọi trường hợp.

Có những trường hợp bắt quả tang, chứng cứ rõ rồi, người ta nhận tội rồi thì không nhất thiết phải ghi âm, ghi hình. Mục đích là chống mớm cung, bức cung, nhưng các vụ rõ rồi thì không cần.

“Thứ hai nữa là chúng ta không đủ cơ sở vật chất để thực hiện, các huyện đều có cơ quan điều tra, rất khó trang bị đến tất cả. Tôi đề nghị chỉ quy định bắt buộc đối với một số trường hợp, ví dụ như với mục đích tuyên truyền hoặc với các bị can phạm tội đặc biệt nghiêm trọng” - ông Hiếu nói.

“Nếu không cho ghi âm, ghi hình thì làm thế nào để kiểm soát được quá trình hỏi cung? Nếu chúng ta đàng hoàng thì chúng ta ngại gì ghi âm, ghi hình?

Tôi cho rằng các vụ án cần được ghi âm, ghi hình. Sắp tới đây chúng ta giám sát tình hình oan, sai sẽ thấy sự cần thiết này” - phó chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Lê Minh Thông nhận định.

Đại biểu Nguyễn Thành Bộ, chánh án TAND tỉnh Thanh Hóa, cũng cho rằng: “Về việc bắt buộc ghi âm, ghi hình tôi cho rằng chúng ta làm bộ luật này mà thực hiện được thì quá tốt, điều kiện đất nước khó khăn cũng không thay đổi được việc phải bảo vệ quyền con người.

Vì vậy, nếu chưa đủ điều kiện thì quy định trước những vụ án nào phải ghi âm, ghi hình hoặc cho phép luật sư có quyền ghi âm, ghi hình khi hỏi cung để đối chứng”.