Tổ chức lễ hội chém lợn, mất danh hiệu làng văn hóa?

“Ông ỉn” được đưa ra giữa sân đình để khai đao tại lễ hội chém lợn ở Bắc Ninh năm 2015 - Ảnh: Tuổi Trẻ

Đó là khẳng định của ông Nguyễn Hữu Hoa - trưởng phòng xây dựng nếp sống văn hoá gia đình (Sở VH-TT&DL Bắc Ninh) - tại hội nghị tổng kết công tác quản lý, tổ chức lễ hội năm 2015 và phương hướng nhiệm vụ năm 2016, do Bộ VH-TT&DL tổ chức tại Hà Nội, chiều ngày 30-12.

Liên quan đến vấn đề quản lý lễ hội trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh, mà trọng tâm là lễ hội chém lợn ở phường Ném Thượng gây tranh luận suốt thời gian dài vừa qua, được sự gợi ý của Thứ trưởng Bộ VH-TT&DL Huỳnh Vĩnh Ái, đại diện Sở VH-TT&DL Bắc Ninh đã có những chia sẻ thẳng thắn.

Ông Nguyễn Hữu Hoa nêu rõ, nguồn gốc lễ hội chém lợn ở Ném Thượng liên quan đến tướng quan Lý Đoàn Thượng, thời Lý, có công chém lợn khao quân, trở thành thành hoàng làng Ném Thượng.

“Lễ hội chém lợn ở Ném Thượng có từ lâu đời, đến những năm chống Pháp cứu nước và những năm đầu xây dựng CNXH thì bị mai một, không được tiếp tục duy trì. Những năm đầu thập niên 90 thì lễ hội được khôi phục, người dân Ném Thượng tiếp tục tổ chức lễ hội chém lợn. Vì thế, hơn chục năm nay, lễ hội Ném Thượng vẫn diễn ra bình thường. Tuy nhiên, năm 2012 trở lại đây, một số tổ chức quốc tế như Tổ chức động vật châu Á quan tâm, nêu các vấn đề liên quan đến lễ hội chém lợn làng Ném Thượng.

Sau đó, Sở VH-TT&DL Bắc Ninh đã tham mưu cho UBND tỉnh, UBND thành phố Bắc Ninh có những hướng dẫn, vận động người dân điều chỉnh một số nội dung của lễ hội chém lợn Ném Thượng.

Mấy năm gần đây, dân Ném Thượng không còn chém lợn ở giữa sân đình nữa. Nhưng nhiều nhà khoa học, nhà nghiên cứu văn hoá cho rằng, lễ hội chém lợn làng Ném Thượng là của riêng người dân Ném Thượng, và cần bảo tồn. Nhiều nhà nghiên cứu văn hoá cũng chỉ ra rằng, tổ chức văn hoá cao nhất của Liên Hợp Quốc là UNESCO cũng cần phải tôn trọng sự đa đạng văn hoá của các cộng đồng dân cư. Vì thế, lễ hội năm 2015, các cụ bô lão làng Ném Thượng lại quyết chém lợn giữa sân đình.

Trong năm 2015, Bộ VH-TT&DL, Thanh tra Bộ, và các cơ quan của Bắc Ninh đã có nhiều chỉ đạo tăng cường quản lý với lễ hội Ném Thượng. Chúng tôi đã tổ chức hội thảo, hội nghị với sự tham gia của người dân Ném Thượng và các nhà nghiên cứu văn hoá, để bàn về lễ hội chém lợn Ném Thượng. Tại hội thảo, nhiều nhà văn hoá vẫn khẳng định đây là lễ hội truyền thống cần phát huy, và đây là lễ hội truyền thống văn hoá của người Ném Thượng. Tuy nhiên, cũng có ý kiến nhà khoa học nói rằng, lễ hội chém lợn Ném Thượng không phải là bất biến và nên được điều chỉnh cho phù hợp với xã hội đương đại.

Đối chiếu với các văn bản quy phạm pháp luật, các thông tư, nghị định trước đây, thì lễ hội Ném Thượng không vi phạm quy định pháp luật” - ông Nguyễn Như Hoa khẳng định.

Tuy nhiên, ông cũng cho biết, các cơ quan quản lý của Bắc Ninh đã áp dụng nhiều biện pháp, kể cả cắt danh hiệu làng văn hoá của Ném Thượng, dù địa phương này đã đạt các chỉ tiêu.

Phản biện lại ý kiến này, ông Vũ Xuân Thành - Chánh thanh tra Bộ VH-TT&DL cho rằng, trên thế giới, không phải lễ hội có tính bạo lực nào cũng được UNESCO công nhận.

Nhưng câu trả lời, trong năm 2016, làng Ném Thượng có chém lợn giữa sân đình nữa hay không, thì vẫn là một câu hỏi còn bỏ ngỏ, mà chưa cơ quan nào có thể đưa ra câu trả lời.