Thay đổi lịch sử trong “lễ hội lửa” lớn nhất châu Âu

Rước đuốc tại lễ hội Up Helly Aa ở Lerwick, Scotland, ngày 31/1/2023, có cả phụ nữ và các bé gái. Ảnh: theguardian.com

Hàng nghìn người đã tham gia rước đuốc tại Lerwick, thủ phủ đảo Shetland (Scotland) trong lễ hội mang tính biểu tượng Up Helly Aa vào ngày 31/1 vừa qua. Đây là lễ hội lửa lớn nhất châu Âu và đặc biệt, năm nay, lần đầu tiên trong lịch sử 142 năm lễ hội ra đời, phụ nữ và các bé gái đã được tham gia vào đội rước đuốc.

Từ thời xưa, đoàn diễu hành vốn luôn chỉ dành cho nam giới. Phụ nữ, theo truyền thống, chỉ được đảm nhận những vai trò ít quan trọng như phục vụ bàn, chịu trách nhiệm tổ chức tiệc mà chưa bao giờ được tham gia vào đội rước đuốc.

Tất cả đã thay đổi vào năm ngoái khi Ủy ban Up Helly Aa Lerwick quyết định gỡ bỏ quy tắc lâu đời là chỉ có nam giới được tham gia rước đuốc và tổ chức lại sự kiện sau hai năm gián đoạn do đại dịch COVID-19.

Năm nay, trong đội diễu hành 108 thiếu niên, gồm các bé từ 11 tới 14 tuổi, có 27 Guizer nữ. Ở đội diễu hành của người trưởng thành, một vài phụ nữ và 3 bé gái cũng được tham gia.

Zara Pennington, thành viên chủ chốt trong chiến dịch đấu tranh vì quyền bình đẳng cho nữ giới Reclaim the Raven bày tỏ vui mừng khi thấy các bé gái ở đội trẻ em Up Helly Aa. Cô cho rằng đó là bước tiến quan trọng cho sự bình đẳng của nữ giới ở Shetland.

Up Helly Aa là lễ hội thường niên được tổ chức tại Lerwick, Shetland, tôn vinh di sản Viking (thời kỳ các cư dân Bắc Âu xâm chiếm châu Âu từ thế kỷ VIII - X) phong phú và sôi động của nơi này. Shetland và vùng lân cận Orkney từng do người Bắc Âu cai trị trong khoảng 500 năm trước khi trở thành một phần của Scotland vào năm 1468. Trải qua hơn 140 năm, lễ hội trở thành một phần không thể thiếu trong cảnh quan văn hóa của Shetland và nổi tiếng với những màn trình diễn sống động, hấp dẫn mang tính lịch sử, truyền thống và đầy tự hào.

Mặc dù dựa trên lịch sử Viking xa xưa, nhưng Up Helly Aa mới xuất hiện từ khoảng năm 1870, được cho là bắt nguồn từ những nam thanh niên ở địa phương bày tỏ nỗi thất vọng sau khi trở về từ Chiến tranh Napoleon. Họ đã kéo những thùng hắc ín cháy băng qua thị trấn trên xe trượt tuyết để mua vui vào mùa Yule (Giáng sinh), kèm theo đó là rượu và bắn súng. Cảm thấy không an toàn cho cộng đồng nhưng nhận thấy nó mang cảm hứng từ lịch sử Viking, những thùng hắc ín bị cấm và được thay bằng đuốc. Từ đó, lễ rước đuốc đầu tiên đã diễn ra vào năm 1876, mừng kết thúc mùa Yule.

Tới năm 1889, lần đầu tiên trong lễ hội, một chiếc thuyền Viking được đốt cháy, dựa theo phong tục thời cổ đại khi một thủ lĩnh Viking hoặc Jarl qua đời. Theo huyền tích, người này được đặt trên một giàn thiêu bên trong chính con thuyền của mình. Sau khi thuyền được đốt cháy, nó được đẩy ra biển để đảm bảo linh hồn ông được tới Valhalla - thiên đường đối với người Viking.

Kể từ thời Victoria, các cuộc diễu hành lửa ngoạn mục được tổ chức quy củ và hoành tráng. Vào các đêm Up Helly Aa, trên 1.000 người đàn ông cải trang theo lối Viking (Guizer) đứng xếp hàng trên những con phố tối và mang đuốc. Chỉ huy họ là Biệt đội Guizer và chỉ huy Biệt đội Guizer là Guizer Jarl - người do hội đồng chỉ định hằng năm. Sau lễ rước đuốc và đốt một bản sao mẫu thuyền Viking, các đội Guizer sẽ luân phiên ghé thăm hàng loạt hội trường, tham gia những bữa tiệc hoành tráng tới tận rạng sáng hôm sau.

Tại các hội trường, mỗi đội phải biểu diễn tiết mục của mình, có thể là một tiểu phẩm về các sự kiện ở địa phương hoặc một màn khiêu vũ trong trang phục ngoạn mục (Ngày nay, thậm chí họ nhại lại một chương trình truyền hình hay nhóm nhạc pop nổi tiếng). Mỗi Guizer cũng có nhiệm vụ khiêu vũ với ít nhất một trong các quý cô ở hội trường, trước khi no say với súp cừu, rượu và bánh mì.

Như vậy, sau hơn 140 năm, lễ hội Up Helly Aa 2023 vẫn giữ lại nhiều nét văn hóa xưa, đồng thời đã có những thay đổi lịch sử./.