Những ngày giáp Tết, trên các bè cá người dân rộn ràng sơn sửa lại bè, dọn dẹp sạch sẽ, mua chậu bông cúc, mai vàng để trang trí các góc cột, giữa gian bè, biến không gian sống thành một "ngôi nhà Tết" nổi bật giữa dòng sông.
Buôn bán đến tận giao thừa
Đối với khách thương hồ, chiếc ghe không chỉ là phương tiện mưu sinh mà còn là ngôi nhà di động. Ngày Tết, dù công việc buôn bán tất bật, khách thương hồ vẫn dành thời gian để trang hoàng ghe thật đẹp, không thua kém những ngôi nhà trên bờ.
Một góc ghe thường được dành riêng để bày biện hoa Tết rực rỡ, từ chậu cúc vàng, nhánh mai khoe sắc đến tấm liễn đỏ "xuất nhập bình an", "ngũ phúc lâm môn" dán trước cửa ghe giản dị nhưng chứa đầy không khí xuân về.
Nghề thương hồ, đặc biệt vào dịp Tết, luôn bận rộn không ngơi tay, thậm chí buôn bán đến tận giao thừa.
Tuy vậy, dù công việc có vất vả thế nào, những người sống đời lênh đênh trên sông vẫn luôn dành thời gian để sửa soạn, chuẩn bị cho mình một mâm cúng giao thừa thật đầy đủ và ý nghĩa "cầu dừa khổ qua" hay "cầu dừa đủ xài (xoài)".
Từ 23 tháng chạp, các gia đình thương hồ bắt đầu chuẩn bị cho lễ cúng tiễn đưa ông Táo từ ghe về trời.
Khác với người sống trên bờ, thay vì thả cá chép họ thường thả một chiếc thuyền nhỏ tượng trưng làm từ thân cây chuối, với niềm tin rằng sống trên ghe thì ông Táo cũng cần ghe thuyền để về Thiên đình tấu trình.
Đến ngày 28 Tết, không khí trở nên náo nhiệt hơn. Người ta cọ rửa ghe sạch sẽ, tẩy rong rêu, sơn phết, vẽ lại mắt và các họa tiết cho ghe như một cách "mặc áo mới".
Chiếc ghe - vật gắn bó cả đời với họ - cũng cần được tân trang, chuẩn bị cho một năm mới thuận buồm xuôi gió và mọi chuyến đi đều hanh thông.
Cùng với việc sửa soạn ghe, khách thương hồ cũng không quên các nghi lễ tâm linh quan trọng. Ngoài mâm cúng rước ông bà, họ còn chuẩn bị một mâm cúng đặc biệt dành cho Bà Cậu - vị thần bảo hộ sông nước theo tín ngưỡng của người miền Tây.
Mâm cúng này thể hiện lòng thành kính và những nguyện ước cho một năm an lành, thuận buồm xuôi gió.
Những gia đình khá giả thường cúng tam sên, cặp vịt, biểu tượng của sự nhanh nhẹn và linh hoạt, trong khi những gia đình khó khăn chỉ cần một trái dừa, với mong muốn "nổi" như dừa trên nước, ghe đi xuôi chèo mát mái, thuận buồm xuôi gió, buôn bán hanh thông.
Ký ức về những ghe bầu gánh hát cải lương
Mỗi dịp Tết, dân hạ bạc vẫn giữ một thói quen rất đáng trân trọng: tạm dừng việc đánh bắt, nhường sự yên bình lại cho dòng sông. Các đoạn sông vốn từng sôi động với cảnh đánh bắt như ở đầu nguồn An Phú, Đồng Tháp Mười hay sông Vàm Nao nay trở nên yên ả và tĩnh lặng.
Những ngày này ghe thương hồ tấp lại kề bên nhau, lai rai nói chuyện làm ăn năm qua được mất ra sao.
Từ ghe này bước sang ghe kia chia sẻ miếng khô, hũ ớt ngâm giấm hay chai rượu gò mà họ đã cất giữ từ lâu chờ Tết đến.
Không khí "ăn Tết" trên ghe thấm đẫm chất sông nước mà chứa đựng đầy nghĩa tình, như lục bình trôi vô định nhưng vẫn tim tím trổ hoa cho đời thêm đẹp.
Ghe hạ bạc lặng lẽ neo đậu bên bờ, khói bếp tỏa lên từ những bữa cơm chay giản dị nhưng thấm đượm nghĩa tình với những câu chuyện đầy triết lý về một năm "có cho, có nhận", "sống thương sông ắt Bà Cậu đãi"…
Một nét đẹp khác của Tết miền Tây chính là ký ức về những ghe bầu gánh hát cải lương. Ghe bầu tấp vào xóm nào, không khí nơi đó xôn xao hẳn lên, từ già đến trẻ đi chơi Tết chỉ mong đến chiều tối để ra coi cải lương cho thỏa đam mê.
Làng nào ngày Tết mời được gánh hát tới diễn, coi như làng ấy có một cái Tết rất "bảnh" và khởi đầu cho một năm xôm tụ, vui tươi, rộn rã.
Ngày nay dù ghe bầu gánh hát không còn, nhưng hình ảnh ấy vẫn được tái hiện ở một số nơi như chợ nổi Cái Răng (Cần Thơ), nơi các nghệ sĩ trình diễn vọng cổ trên xuồng ba lá, đi dọc dòng sông, nhất là vào các dịp lễ hội và Tết.
Một năm khởi đầu bằng mùa Xuân, mùa Xuân lại khởi đầu từ ba ngày Tết. Chính vì thế mà ba ngày Tết trên sông rộn rã là một tín hiệu, cũng là cách gửi gắm vào sông mơ ước một năm mưa thuận gió hòa, tôm cá đầy ghe, xuôi chèo mát mái và thuận buồm xuôi gió.
Đăng ký tại đây
Bình luận hay