"Quả bom" mới của kinh tế Mỹ

Phóng to

Một sinh viên giơ cao chiếc áo ghi dòng chữ “Cứu trường học, đừng cứu ngân hàng” khi Tổng thống Mỹ Obama đến thăm Đại học Colorado Denver hồi tháng 10-2011 - Ảnh: Getty Images

Theo báo cáo của Ngân hàng Dự trữ liên bang New York (FEBNY), hiện tổng số tiền thanh niên Mỹ vay để trang trải học phí và các khoản chi khác khi học đại học (nợ sinh viên) đã tăng lên tới 870 tỉ USD. Báo Washington Post so sánh: số nợ này còn cao hơn cả tổng nợ thẻ tín dụng (693 tỉ USD) hay vay mua xe hơi (730 tỉ USD) của người Mỹ. Tổng nợ sinh viên này dự báo sẽ chạm ngưỡng 1.000 tỉ USD trong năm 2012.

Vẫn theo báo cáo này, 37 triệu thanh niên Mỹ hiện vẫn đang phải “ôm” món nợ sinh viên, bình quân mỗi người là 23.300 USD. Khoảng 10% nợ hơn 54.000 USD, 3% nợ hơn 100.000 USD, khoảng 0,5% nợ tới trên 200.000 USD. Con trai chủ tịch Cục Dự trữ liên bang Mỹ (FED) Ben Bernanke hiện đang học một trường y ở New York, như báo Wall Street Journal tiết lộ ngày 29-2, hiện nợ tới 400.000 USD!

Không lối thoát

Trao đổi với Tuổi Trẻ, nhà báo Mỹ Geoffrey Cain, cộng tác viên tạp chí Time và tờ The Economist, cho biết học phí ở các trường đại học Mỹ rất cao. Do đó phần lớn sinh viên phải vay ngân hàng để trả học phí, mua sách vở và chi trả cho các chi phí sinh hoạt. Trước khủng hoảng tài chính năm 2008, thanh niên Mỹ tin rằng tấm bằng của một trường đại học danh giá chắc chắn sẽ giúp họ xin được việc làm tốt, lương cao, và khi đó họ sẽ có đủ tiền trả nợ sinh viên, rồi mua nhà, mua xe.

Thế nhưng, khủng hoảng nổ ra, kinh tế Mỹ suy thoái, tỉ lệ thất nghiệp, đặc biệt ở thanh niên, tăng vọt. Dù thất nghiệp Mỹ đã giảm xuống 8%, nhưng như tạp chí Fortune tháng 1-2012 dẫn thông báo của Bộ Lao động Mỹ cho biết, chỉ 61% người từ 20-24 tuổi có việc làm. Nhà báo Cain cho biết nhiều người bạn của anh dù có bằng cấp cao ở các trường đại học lớn vẫn thất nghiệp dài dài suốt nhiều tháng qua.

Báo cáo của FEBNY cho biết khoảng 47% người vay nợ sinh viên đang phải xin hoãn nợ, nguyên nhân chủ yếu là do không có việc làm. Chỉ khoảng 18% người vay cho biết số nợ vẫn không thay đổi so với quý trước. 29% thừa nhận số nợ của họ đã tăng lên, do lại phải vay thêm để trang trải cuộc sống, và lãi mẹ lãi con dồn lại. Sợ nhất lúc này là bị vỡ nợ, và khi đó họ sẽ mất “định mức tín dụng” cá nhân và rơi vào “sổ đen” của các ngân hàng. Giấc mơ vay tiền ngân hàng để mua nhà riêng, mua xe hơi sẽ tan tành.

Do đó, nhiều người đành phải chấp nhận làm việc bán thời gian với chưa đến 10 USD/ngày và không được hưởng bảo hiểm y tế. Trang mạng American Observer ước tính hiện có hàng triệu sinh viên Mỹ tốt nghiệp đang phải sống ngắc ngoải trong tình trạng “bán thất nghiệp”.

Bong bóng mới?

Theo Bloomberg, hồi tháng 2, Standard & Poor’s đã cảnh báo nợ sinh viên có nguy cơ trở thành một bong bóng tài sản mới, đe dọa đến hệ thống tài chính Mỹ. Báo Huffington Post dẫn nguồn Hiệp hội Luật sư về phá sản tiêu dùng Mỹ cảnh báo nợ sinh viên có thể trở thành “một quả bom nợ mới” đối với nền kinh tế Mỹ. Giới chuyên gia kinh tế nhận định nợ sinh viên cũng ảnh hưởng không nhỏ đến tăng trưởng.

Báo New York Times cho biết trong điều kiện kinh tế thông thường, cứ mỗi hộ gia đình mới được thành lập sẽ bơm vào nền kinh tế 145.000 USD. Thế nhưng, do thị trường lao động yếu ớt, sinh viên mới ra trường mắc nợ nhiều không đủ sức mua hoặc thuê nhà riêng, do đó họ dọn về ở chung với cha mẹ. Các khảo sát mới đây nhất cho thấy hiện có gần 5,9 triệu người Mỹ ở độ tuổi 25-34 đang sống chung với cha mẹ. Năm 2010, ở Mỹ chỉ có 950.000 hộ gia đình mới được thành lập, thấp hơn hẳn so với con số 1,3 triệu năm 2007.

“Kể cả khi trả được nợ thì những người vay nợ sinh viên cũng khó có đủ sức và vốn để thành lập doanh nghiệp, mua nhà, mua xe hơi” - tạp chí Fortune dẫn lời chuyên gia kinh tế Christian de Ritis thuộc hãng xếp hạng tín dụng Moody’s. Fortune bình luận với mức lương bác sĩ, khi ra trường con trai của chủ tịch FED Bernanke có thể sẽ trả hết nợ. Nhưng không có nhiều thanh niên Mỹ có may mắn như vậy.