Phục hồi chức năng giúp bệnh nhân học lại các kỹ năng đã mất sau đột quỵ - Ảnh: T.Đ.
Bắt đầu sớm, kiên trì và chọn đúng phương pháp là bí quyết giúp bệnh nhân vượt qua di chứng đột quỵ, lấy lại sự độc lập.
Phục hồi chức năng sau đột quỵ là gì?
Phục hồi chức năng sau đột quỵ là một chương trình gồm nhiều liệu pháp khác nhau, được thiết kế nhằm giúp bệnh nhân học lại các kỹ năng đã mất sau đột quỵ.
Các phương pháp phục hồi chức năng phụ thuộc vào phần não bị ảnh hưởng bởi đột quỵ. Phục hồi chức năng giúp cải thiện khả năng vận động, nói và các kỹ năng sinh hoạt hằng ngày, từ đó giúp bệnh nhân lấy lại sự độc lập và cải thiện chất lượng cuộc sống.
Đột quỵ gây ra nhiều biến chứng và mức độ phục hồi của mỗi bệnh nhân sau đó cũng khác nhau. Các nghiên cứu ghi nhận rằng bệnh nhân tham gia chương trình phục hồi chức năng đột quỵ tập trung có kết quả tốt hơn so với những bệnh nhân không tham gia chương trình. Do đó, phục hồi chức năng đột quỵ được khuyến cáo cho tất cả những bệnh nhân đột quỵ.
Có 5 loại khuyết tật chính do đột quỵ gây ra:
Tình trạng liệt, vấn đề kiểm soát chuyển động: đi bộ, giữ thăng bằng, nuốt…
Rối loạn cảm giác (khả năng nhận xúc giác đa, nhiệt độ, vị trí…)
Khó sử dụng hoặc hiểu ngôn ngữ
Các vấn đề về suy nghĩ và trí nhớ
Rối loạn cảm xúc
Có nhiều cách tiếp cận để giúp bệnh nhân phục hồi sau đột quỵ. Nhìn chung, phục hồi chức năng tập trung vào các hành động cụ thể và lặp đi lặp lại. Kế hoạch phục hồi chức năng phụ thuộc các bộ phận cơ thể hoặc các khả năng bị ảnh hưởng sau đột quỵ.
Các hoạt động thể chất bao gồm:
Bài tập kỹ năng vận động: các bài tập giúp cải thiện sức mạnh và khả năng phối hợp cơ bắp, bao gồm các cơ được sử dụng để giữ thăng bằng, đi bộ và thậm chí là nuốt.
Rèn luyện khả năng vận động: bệnh nhân học cách sử dụng các thiết bị hỗ trợ vận động như xe tập đi, gậy, xe lăn, nẹp mắt cá chân…
Liệu pháp gây ra sự hạn chế: một chi không bị ảnh hưởng sẽ được hạn chế trong khi bệnh nhân tập di chuyển chi bị ảnh hưởng để giúp cải thiện chức năng của chi đó.
Liệu pháp phạm vi chuyển động: một số bài tập và phương pháp điều trị nhất định giúp làm giảm căng cơ, và giúp bệnh nhân phục hồi phạm vi chuyển động.
Các hoạt động nhận thức và cảm xúc bao gồm:
Liệu pháp điều trị các triệu chứng nhận thức: liệu pháp nghề nghiệp và liệu pháp ngôn ngữ giúp bệnh nhân khắc phục tình trạng mất khả năng nhận thức bao gồm trí nhớ, xử lý, giải quyết vấn đề, phán đoán và nhận thức về an toàn.
Liệu pháp hỗ trợ giao tiếp: liệu pháp ngôn ngữ giúp lấy lại khả năng nói, nghe, viết và hiểu.
Đánh giá và điều trị tâm lý: khả năng điều chỉnh cảm xúc của bệnh nhân có thể được kiểm tra, tư vấn hoặc tham gia nhóm hỗ trợ.
Khi nào nên bắt đầu phục hồi chức năng sau đột quỵ?
Bệnh nhân bắt đầu phục hồi chức năng sau đột quỵ càng sớm càng có lợi - Ảnh: T.Đ.
Bệnh nhân bắt đầu phục hồi chức năng sau đột quỵ càng sớm càng có lợi, vì khả năng lấy lại các khả năng và kỹ năng đã mất càng cao.
Phục hồi chức năng sau đột quỵ thường bắt đầu sớm nhất là 24 đến 48 giờ sau khi bệnh nhân bị đột quỵ và ngay khi bệnh nhân đang nội trú.
Thời gian phục hồi chức năng sau đột quỵ tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của đột quỵ và các biến chứng liên quan.
Một số người sống sót sau đột quỵ hồi phục nhanh chóng. Nhưng hầu hết đều cần một hình thức phục hồi chức năng sau đột quỵ dài hạn. Điều này có thể kéo dài trong nhiều tháng hoặc nhiều năm sau khi bị đột quỵ.
Kế hoạch phục hồi chức năng sau đột quỵ thay đổi trong quá trình phục hồi khi bệnh nhân học lại các kỹ năng và nhu cầu của bản thân. Với việc luyện tập liên tục, bệnh nhân có thể tiếp tục đạt được tiến bộ theo thời gian.
Phục hồi chức năng sau đột quỵ ở đâu?
Bệnh nhân có thể bắt đầu phục hồi chức năng sau đột quỵ khi còn ở trong bệnh viện. Trước khi xuất viện, bệnh nhân và gia đình sẽ làm việc với nhân viên y tế để xác định môi trường phục hồi chức năng tốt nhất.
Các yếu tố cần cân nhắc bao gồm: nhu cầu của bệnh nhân, tình trạng bệnh và điều gì thuận tiện nhất cho bạn và gia đình bạn.
Phục hồi chức năng sau đột quỵ liên quan đến nhiều chuyên gia thuộc các lĩnh vực khác nhau.
Bác sĩ: bác sĩ điều trị chính, bác sĩ thần kinh và các chuyên gia về phục hồi chức năng có thể hướng dẫn việc chăm sóc bệnh nhân và giúp ngăn ngừa các biến chứng. Các bác sĩ cùng phối hợp giúp bệnh nhân đạt được và duy trì lối sống lành mạnh để tránh bị đột quỵ tái phát.
Kỹ thuật viên vật lý trị liệu: giúp bệnh nhân học lại các kỹ năng như đi bộ và giữ thăng bằng.
Chuyên gia trị liệu ngôn ngữ và lời nói: giúp cải thiện kỹ năng ngôn ngữ, khả năng nuốt của bệnh nhân và phát triển các công cụ giải quyết các vấn đề về trí nhớ, tư duy và giao tiếp.
Chuyên gia tâm lý học: đánh giá các kỹ năng tư duy của bệnh nhân và giúp giải quyết các vấn đề về sức khỏe tinh thần và cảm xúc của bệnh nhân.
Những yếu tố ảnh hưởng đến kết quả phục hồi sau đột quỵ
Phục hồi chức năng sau đột quỵ liên quan đến nhiều chuyên gia thuộc các lĩnh vực khác nhau - Ảnh: T.Đ.
Quá trình phục hồi sau đột quỵ khác nhau ở mỗi bệnh nhân. Thật khó để dự đoán bệnh nhân có thể phục hồi bao nhiêu khả năng và trong bao lâu. Nhìn chung, quá trình phục hồi sau đột quỵ thành công phụ thuộc vào:
Mức độ nghiêm trọng của cơn đột quỵ về cả tác động về nhận thức và thể chất.
Các yếu tố cảm xúc: như động lực, tâm trạng và khả năng duy trì các hoạt động phục hồi chức năng bên ngoài các buổi trị liệu.
Các yếu tố xã hội: sự hỗ trợ của bạn bè và gia đình.
Các yếu tố trị liệu, bao gồm việc bắt đầu phục hồi chức năng sớm và kỹ năng của nhóm phục hồi chức năng sau đột quỵ.
Tỉ lệ phục hồi thường cao nhất trong những tuần và tháng đầu sau đột quỵ. Tuy nhiên, có bằng chứng cho thấy hiệu quả có thể cải thiện ngay cả sau 12 đến 18 tháng sau đột quỵ.
Phục hồi chức năng sau đột quỵ là một "cuộc chiến" dài hơi, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa bệnh nhân, gia đình và đội ngũ chuyên gia. Dù không thể dự đoán chính xác thời gian hồi phục, việc bắt đầu sớm, duy trì động lực và tận dụng các liệu pháp chuyên sâu sẽ mở ra cơ hội để người bệnh không chỉ sống sót mà còn sống tốt hơn, từng bước vượt qua "bóng tối" của di chứng.
Tác giả bài viết, BS.CKII Phạm Trần Xuân Hồng, hiện là Trưởng khoa Nội tim mạch V - phục hồi chức năng tim mạch - Bệnh viện Tim Tâm Đức và là chuyên gia trong lĩnh vực phục hồi chức năng tim mạch, bệnh van tim, suy tim, mạch vành, siêu âm tim, siêu âm mạch.
Đăng ký tại đây
Bình luận hay