Phóng sự ảnh: Xóm của những người không quốc tịch

Dãy nhà lá tạm bợ của những người Việt không thuộc quốc gia nào - Ảnh: Thuận Thắng

Lênh đênh theo dòng Mê Kông từ Biển Hồ về đến Việt Nam đã hơn ba năm nay, những người Việt này vẫn đang tá túc tạm bợ trên một nhánh kênh 79, ven quốc lộ 62 thuộc xã Tuyên Bình (Vĩnh Hưng, Long An). Những căn chòi lá xiêu vẹo, chắp vá, cùng những nhà thuyền mục lỗ chỗ… tạo nên một “xóm liều” - như cách dân địa phương thường gọi.

 Ông Tô Văn Đẹp - chủ tịch UBND xã Tuyên Bình - cho biết hiện “xóm liều” này đang có 25 hộ với hơn 130 nhân khẩu. Dù đã hình thành từ đầu năm 2012, nhưng những người dân này vẫn gần như không thay đổi, vẫn kiểu “chân ướt chân ráo” với thân phận không một mảnh giấy tùy nhân, không quốc tịch...

Thứ duy nhất khẳng định họ là người Việt, có lẽ là giọng nói đặc sệt phương ngữ Nam bộ từ đầu thế kỷ XX mà họ được thừa thưởng từ đời ông, bà vốn từ miền Tây ngược con nước di cư lên Biển Hồ. Họ cũng chẳng nhớ nỗi ông, bà mình ra đi đích xác từ địa danh nào, An Giang, Đồng Tháp hay Long An, … Họ chỉ biết liều thân trở về lại Việt Nam, nơi họ xem là quê nhà khi vùng Biển Hồ không còn là miền đất hứa, cá tôm đã cạn dần, cùng vô số hiểm nguy nơi xứ người.

Theo Sở Tư pháp tỉnh Long An, để được nhập quốc tịch, những Việt kiều này phải sinh sống trong lãnh thổ Việt Nam ít nhất 20 năm. Có nghĩa nếu không có gì thay đổi, những cư dân “xóm liều” này sẽ tiếp tục một cuộc đời không mảnh giấy tùy thân, tồn tại qua ngày ít nhất 17 năm nữa.

Ông Tô Văn Đẹp cho biết ngoài việc không mang thân phận hợp pháp, những cư dân này còn thiệt thòi bởi thiếu trình độ văn hóa, không chữ nghĩa, ... “Mới đầu về họ chủ yếu sống bằng nghề giăng lưới bắt cá. Tuy nhiên cá cũng thưa dần, mùa nước vừa rồi lại thấp. Cuộc sống của họ chủ yếu tập trung vào mấy cọng lục bình phơi đem bán mà học được của người dân trong vùng, và mấy đồng lời từ việc bán vé số của phụ nữ, trẻ em dọc theo quốc lộ 62. Đàn ông làm thuê quá bấp bênh, bữa được, bữa mất”, ông Đẹp cho biết. 

Tuy nhiên, ngay từ khi trở về, ngoài việc được tá túc nhờ, những người Việt này còn nhận được rất nhiều sự giúp đỡ.

Trẻ em được Đồn biên phòng Tuyên Bình mở lớp dạy chữ, đến nay những em trong độ tuổi trên 10 hầu hết đều biết được chữ Việt. Được những đoàn y tế thỉnh thoảng khám bệnh, và được Chính phủ trợ cấp gạo vào những dịp lễ, tết.

Và so với Biển Hồ, “xóm liều” này còn cho họ sự yên bình, không phải chịu những o ép thiệt thòi, hiểm nguy. Và trên hết, là giấc mơ được trở về để thế hệ con, cháu được lớn nên ngay trên mảnh đất quê hương máu mủ. Như câu đồng dao họ vẫn thường ru con, ru cháu những ngày còn mắc kẹt ở xứ người:

“Ở Cao Miên vì tiếc mả mồ
Về xứ Bác Hồ mới là yên phận
Cho dù lận đận cũng máu thịt ông bà…”

Những đứa trẻ ở xóm "liều" biên giới không được đi học như những người bạn cùng trang lứa khác vì không có giấy khai sinh, hộ khẩu, quốc tịch và không thuộc quốc gia nào - Ảnh: Thuận Thắng

Vì không "mảnh giấy lận lưng" nên những người đàn ông không quốc tịch không thể tìm được công việc tử tế, lâu dài. Tất cả đều là "thợ đụng" - ai thuê gì làm nấy và không ra khỏi địa phương. Cuộc sống tứ bề khó khăn - Ảnh: Thuận Thắng

Một căn nhà của những người trong xóm "liều" - Ảnh: Thuận Thắng