​Phật thủ không chỉ dùng để trang trí

Phật thủ có tên khoa học là Citrus medica L. var. sarcodactylis (noot.) Swingle, thuộc họ Cam – Rutaceae. Cây bụi hay cây gỗ nhỏ, cao 3-4m, có gai. Lá hình trứng, chóp hơi tròn, có khi lõm, gốc thuôn, cuống ngắn. Hoa trắng. Quả dài, vỏ màu vàng sẫm, có nhiều múi chạy dài theo quả, phía ngọn tách ra trông như những ngón tay chụm lại; cùi dày đặc, giòn và có mùi thơm phức. Cây ra hoa đầu mùa hạ, quả chín vào mùa đông.

Phật thủ là cây trồng lấy quả dùng trang trí mâm quả ngày Tết, thu hái quả vào mùa thu đông khi quả chuyển sang  màu vàng, thu hái rễ vào mùa thu, lá thu hái quanh năm. Để sử dụng làm thuốc, khi hái quả về nên thái dọc thành từng miếng mỏng, phơi khô hoặc sấy khô, bảo quản nơi khô ráo dùng dần.

Trong Phật thủ có tinh dầu và một flavonoid, gọi là hesperidin. Vỏ quả chứa tinh dầu. Vỏ quả trong chứa limettin, ngoài ra còn diosmin và hesperidin.

Theo Đông y, Phật thủ vị cay, đắng chua, tính ấm, có tác dụng chỉ thống, hóa đàm, dùng chữa các chứng ăn không tiêu, đầy bụng, đau dạ dày, đau gan, cổ họng nghẹn tắc, ngực tức đầy, mạng sườn trướng đau…

Các nghiên cứu dược lý hiện đại cho thấy, Phật thủ có tác dụng giải trừ sự co thắt cơ trơn, hạ huyết áp, cắt cơn hen và tăng cường chức năng tiêu hóa.

Các bài thuốc:

- Nấc, ăn vào nôn ngược trở ra: Lấy vỏ quả Phật thủ tươi, trộn đều với đường, ăn ngày 3-4 lần, mỗi lần vài miếng, nhai rồi nuốt dần.

- Viêm phế quản mãn tính: Phật thủ khô 6g, bán hạ chế gừng (tẩm nước gừng sao vàng) 6g, sắc với nước, pha thêm chút đường để uống.

- Ăn không tiêu, gan và dạ dày đau tức: Có thể dùng một trong những phương thuốc sau:

+ Phật thủ tươi 12-15g (khô 6g), hãm với nước sôi uống thay trà hàng ngày.

+ Phật thủ khô, huyền hồ sách mỗi thứ 6g, sắc với nước, chia 2-3 lần uống trong ngày.

+ Phật thủ khô 6g, thanh bì 9g, xuyên luyện tử 6g, sắc với nước, chia 2-3 lần uống trong ngày.

- Đau dạ dày do lạnh: Phật thủ khô 15g, gạo tẻ sao vàng 30g, sắc nước uống ngày 3 lần.

- Đau bụng do tỳ vị hư hàn: Phật thủ tươi 100g (khô 40g), rượu trắng 1 lít. Phật thủ thái nhỏ, ngâm với rượu ít nhất 15 ngày. Mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 5-10ml.

- Say rượu: Phật thủ tươi 30g, sắc với nước để uống.

Lưu ý: Đối với các chứng bệnh kể trên, nếu không có quả phật thủ thì thay bằng lá cũng có tác dụng tốt.