Thường chỉ sau bão thì hoàn lưu mới lớn, nhưng lần này sau áp thấp nhiệt đới thì mưa lớn, lũ lớn, thiệt hại lớn, đây là chuyện phải nghiêm túc xem xét lại.
Thứ nhất, từ thiệt hại nặng nề lần này, từ kinh nghiệm phòng chống thiên tai nhiều năm, có vấn đề rất lớn từ quản lý, đó là chuyện quy hoạch dân cư đã bị xáo trộn rất nhiều, mà chủ yếu xáo trộn theo hướng không tuân thủ quy định của những khu vực phải phòng chống lũ.
Việc này mới đây Phó thủ tướng Trịnh Đình Dũng cũng nói rồi, đó là trong phòng chống thiên tai hiện nay phải xem lại quy hoạch dân cư. Điều đó cũng chứng minh một điều: một số cơ quan quản lý đã buông lỏng việc quản lý này, để dân cư phát triển cả vào không gian tuyến thoát lũ, đường thoát lũ hoặc khu vực ngập.
Thứ hai, chúng ta cần nghiêm khắc nhìn nhận lại nguyên nhân do chính chúng ta. Từ câu chuyện mất rừng đầu nguồn, có lý do chính là chúng ta đã dành diện tích rừng rất lớn cho phát triển thủy điện.
Từ những năm 1995, chúng ta đã phá bỏ diện tích rừng lớn cho triển khai quy hoạch thủy điện. Và kinh nghiệm cho thấy với diện tích rừng đầu nguồn bị phá, dù có đầu tư tiền để tái sinh thì cũng phải 50 năm mới phục hồi, mới ngăn được dòng chảy.
Còn rừng chưa phục hồi, thậm chí còn mất rừng do quản lý yếu kém thì mỗi lần lũ xuống gần như không có gì ngăn cản.
Thứ ba, cần xem lại các quy trình vận hành hồ chứa, đặc biệt là các hồ chứa của thủy điện. Nếu chỉ thống kê qua số liệu, với số lượng hồ chứa hiện có, các nước sẽ nghĩ chúng ta yên ổn về phòng lũ, cắt lũ.
Hồ chứa không phải là cái ao, phải có nhiệm vụ điều tiết nước theo đúng mục tiêu mùa lũ trữ nước, mùa khô xả nước.
Nhưng với các hồ chứa thủy điện thì không làm được hết như vậy, vẫn còn chủ động tích nước từ đầu mùa lũ thay vì phải xả nước đầu mùa. Thậm chí với những thủy điện vừa và nhỏ, hơn 1.000 thủy điện, đa số là không có dung tích phòng lũ. Đó là chuyện cần nghiêm túc xem xét.
Thứ tư, trong ứng phó, chuyện dự báo thủy văn cũng cần thay đổi, cần đầu tư cho phù hợp với sự biến đổi của khí hậu.
Ở Mỹ người ta coi lượng mưa 10-20 mm/giờ đã lớn, còn ở VN không bao giờ dự báo cường độ mưa. Chúng ta cứ dự báo lượng mưa 300-400mm nhưng lượng mưa đó của bao nhiêu ngày. Việc quan trọng là dự báo cường độ mưa thì chưa làm được, mà cái đó rất quan trọng cho sự chủ động của các ban chỉ huy phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn. Chúng ta cũng chưa dự báo được cho lưu vực nhỏ.
Đây không phải là lỗi của người dự báo, mà là do chưa được quan tâm đầu tư đúng mức về mật độ các trạm rađa, các trạm đo mưa khiến số lượng trạm đo thưa thớt, thiếu dữ liệu, số liệu về mưa.
Thứ năm, với công tác phòng chống, nói về thiên tai, chúng ta có kinh nghiệm phòng chống nhưng qua đợt mưa lũ này, điều thấy rõ nhất là sự chủ quan, lơ là trong thông tin cho người dân.
Nhiệm vụ phòng chống thiên tai hiện nay đã xuống tận cấp xã, hằng năm Nhà nước vẫn chi ngân sách cho hoạt động, nhưng những tổ chức này chỉ hoạt động khi có lũ, bão, khi chết người?
Điều đó cần phải thay đổi, phải hoạt động từ trước mùa bão lũ, cần chỉ ra chỗ nào có nguy cơ sạt lở, nguy cơ sạt trượt để cảnh báo di dời từ đầu mùa, không đợi đến mùa bão lũ mới rà soát, lập phương án di dời.
GS VŨ TRỌNG HỒNG (nguyên thứ trưởng Bộ NN&PTNT)
 |  |  |
Đăng ký tại đây
Bình luận hay