Nét đẹp "Dạy chữ đầu xuân" của người Dao

Phóng to

Một lớp "Dạy chữ đầu xuân" của người Dao ở thôn Văn Nham, xã Hùng Đức, huyện Hàm Yên (Tuyên Quang)

"Dạy chữ đầu xuân" là nét đẹp trong ngày tết, mang nhiều giá trị văn hóa độc đáo, ý nghĩa nhân văn đã được đồng bào Dao gìn giữ và duy trì từ bao đời nay.

Thời gian dạy chữ kéo dài trong suốt tháng giêng âm lịch tại nhà của già làng. Già làng là "thầy giáo", người am hiểu tường tận về chữ nho (Hán - Nôm), biết đánh trống sành "điệu nghệ", có đủ các quyển sách nho. Học trò không phân biệt độ tuổi từ nam thiếu niên đến những người trung niên.

Thầy trò cùng ngồi học quây quần ở gian chính nhà sàn hay bên bếp lửa hồng. Thầy hướng dẫn các trò đọc từng chữ, từng câu, từng đoạn văn và "đệm" tiếng trống nhịp nhàng theo từng vần, từng điệu của câu chữ, đoạn văn trong sách. Và các trò cùng đồng thanh đọc, chăm chú vào sách nghe thầy giải thích nghĩa.

Thời gian dạy chữ có thể kéo dài thâu đêm đến sáng. Với cách dạy khá độc đáo, tiếng đọc chữ vần điệu, nhịp nhàng, sôi nổi theo tiếng trống sành nên tạo hứng thú, đam mê cho người học.

Ông Lý Văn Chuyền (dân tộc Dao), năm nay 70 tuổi, già làng thôn Văn Nham, xã Hùng Đức, huyện Hàm Yên, cho biết các quyển sách được chọn dạy chữ như: "Nhắt ngụ" (Nhật nguyệt), "Aan taang" (An Đàn), "Sêu Panh" (Chiêu binh)… Các quyển sách đó có nội dung chính kể về cội nguồn, các điển tích, nhân vật lịch sử, mô tả các nghi lễ cấp sắc, thay tên, cúng nhà mới theo quan niệm của người Dao.

"Dạy chữ đầu xuân" không chỉ là dạy chữ mà còn mang ý nghĩa giáo dục con cháu người Dao đạo làm người, hướng về cội nguồn, biết ơn công sinh thành, dưỡng dục của cha mẹ, luôn bênh vực cho lẽ phải, tránh xa cái ác, cách đối nhân xử thế, quý trọng giá trị lao động.

Thực tế số người biết chữ nho ở các bản làng người Dao chỉ đếm trên đầu ngón tay. Điều đáng mừng hiện nay là phong trào “Dạy chữ đầu xuân" đang lan rộng ở khắp các thôn bản và thu hút nhiều thanh niên tham gia. Tiêu biểu như các thôn Đồng Trò, Cầu Trôi, Khe Đảng, xã Tứ Quận (Yên Sơn), thôn Văn Nham, Thanh Vân, Khuôn Ẻn, xã Hùng Đức (Hàm Yên)...