'Năm nào cũng vậy, tết bắt đầu từ chợ Bến Thành'...

Chợ hoa tết ở Sài Gòn năm 1971 - Ảnh: Philip Jones Griffiths

Đi chợ tết như là một thủ tục đầu tiên để đưa ông Táo, đón ông bà và nghinh xuân thật chu đáo. 

Cái sự "đàng hoàng" chỉ mang tính ước lệ tùy theo hầu bao to nhỏ, sự chắt chiu chia sẻ ngân sách nho nhỏ của gia đình. 

Nhưng dầu sao cũng phải ráng có cho được nồi thịt kho tàu, khổ qua dồn thịt, con gà cúng mùng 3. Và tùy theo cái túi này, các bà nội trợ sẽ đi chợ Sài Gòn, Chợ Lớn hay những chợ nho nhỏ gần nhà.

Đi chợ tết Bến Thành

Chợ Sài Gòn - Bến Thành gần như là ngôi chợ tiêu biểu cho sự mua sắm tết. Đâu đâu người ta cũng đến chợ Bến Thành - một ngôi chợ sang trọng bậc nhất đô thành. 

Khi chợ tết Bến Thành mở cửa thì gần như không khí mua sắm tết đã bắt đầu khắp nơi trong thành phố. Thật vậy, bao quanh khu vực cổng chính của chợ là những sạp bán bánh mứt, đồ khô. Họ bán từ sáng đến tận nửa đêm dưới ánh sáng rực rỡ của những ngọn đèn neon nhiều màu sắc. 

Khu vực Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh, Lê Thánh Tôn tấp nập sạp hàng bán quần áo trẻ con và người lớn. Đủ loại hàng hóa như quầy thực phẩm khô bán lạp xưởng, thịt lạp, mứt gừng, mứt bí, mứt me, thèo lèo... 

Những gian hàng bán rượu tây như Martel, Cognac, Ngũ Gia Bì, Mai Quế Lộ làm những ông khách đi ngang nhìn mà muốn xỉn. 

Không thiếu những loại hàng hóa khác như quần áo, khăn trải bàn; gian hàng đồ chơi "xanh xanh đỏ đỏ cho em nhỏ nó mừng", những trái cây "cầu, dừa, đủ, xài" dưa hấu, quýt, đu đủ; hoa nhựa, hoa thật như vạn thọ, cúc, mồng gà, hướng dương... đã bao quanh chợ. 

Tiếng rao hàng, trả giá, giành mối, trêu đùa náo nhiệt vô cùng. Tụi con nít chúng tôi lại càng khoái vì chợ Sài Gòn là cái gì diệu vợi xa xăm với dân chánh hẩu Chợ Lớn quê rất là một cục. Tụi tôi ngon lắm là đến Chợ Lớn Mới - Bình Tây ngắm tượng ông Thông Hiệp là cùng.

Những ngôi chợ tết xóm nhỏ

Tuy nhiên, đâu hẳn phải ra chợ Bến Thành hay vào Chợ Lớn Mới - Bình Tây mới có chợ tết. Những gia đình nghèo, ở những xóm xa khu thị tứ thường đến những ngôi chợ tết xóm nhỏ. 

Những ngôi chợ này trong những ngày gần tết lại có thêm những gian hàng đổ đống những thứ dành riêng cho tết. Nói gian hàng có vẻ to tát, chứ thực ra chỉ là một tấm nilông trên một khoảnh đất nhỏ đầy những mặt hàng mà nhiều gia đình người Việt thường hay dùng trong ba ngày tết. 

Nào là những củ dưa kiệu, củ hành tươi còn cả gốc và màu đen của đất được đổ thành từng đống nhỏ. Rồi nào là mứt gừng, mứt bí, mứt me, hột dưa được đựng trong những bao nilông to, hoặc cao cấp hơn một chút xíu thì được bao bì trong những cái hộp vô cùng bắt mắt... 

Nào là những cây hoa mai, hoa đào, cúc bằng nhựa đủ màu sắc chỉ phù hợp cho những gia đình nghèo, bình dân muốn tìm màu tươi của mùa xuân cho ngôi nhà được rực rỡ trong ba ngày xuân. 

Này là tấm áo, manh quần mới dành cho trẻ thơ để chúng có được cái rạo rực của tuổi nhỏ đón cái tết về. Đâu đó tiếng rao mời chào khách hàng mua những "bao lì xì đỏ cho em nhỏ nó mừng"...

Những nhánh hoa mai được bán tại chợ Ngã Bảy, Hậu Giang - Ảnh : Gia Tiến

Mua hoa chưng tết ở chợ Hà Lam, Thăng Bình, Quảng Nam - Ảnh: Gia Tiến

Mua bánh mứt ở chợ Đông Ba, Huế - Ảnh: Gia Tiến

"Hồn chợt ngang xương nỗi nhớ nhà"

Dù bây giờ đã có siêu thị lo hàng tết, mua hàng tết qua online, nhưng người ta vẫn thấy thiêu thiếu khi không đi chợ tết. 

Đi chợ tết không phải chỉ đi mua sắm, mà để hưởng cái không khí tết bắt đầu từ chợ tết. Lúc nhỏ đi chợ tết để mong mau trở thành người lớn để ăn tết cho thật bảnh tỏn, cho đã đời vân tiên. 

Khi có tuổi, người ta đi chợ tết để hoài niệm bao bóng hình tuổi thơ gắn liền với phiên chợ tết, để nhớ lại bóng mẹ ngày xưa thân cò lặn lội để cho con có được ngày tết...

Bởi vậy không lấy gì làm ngạc nhiên lắm khi thấy ảnh một số chợ tết Việt Nam được dựng chung quanh khu Phước Lộc Thọ (quận Cam - Orange County, California) giống như những sạp bán hàng tết chung quanh chợ Bến Thành ngày xưa. 

"Lòng vòng trong chợ nhìn thiên hạ / Hồn chợt ngang xương nỗi nhớ nhà" (Dương Quan). Người Việt trong nước và ở nước ngoài lúc nào cũng chuẩn bị tết từ cái chợ. Chợ tết không chỉ là chợ tết, mà đó là men để gợi nhớ miền quê xa!