Mexico - xứ sở tử thần đối với nhà báo

Phóng to

Hai xác đôi nam nữ bị treo từ trên một cây cầu vượt cho khách bộ hành ở thành phố Nuevo Laredo nhằm "cảnh cáo" những người dùng mạng xã hội nói vể nạn ma túy ở Mexico. Ảnh Getty.

13 năm: 104 nhà báo chết, mất tích

New York Daily News dẫn nguồn từ khảo sát mới nhất của tổ chức Các nhà báo không biên giới (RWB) cho hay top 4 quốc gia khiến nhà báo dễ thiệt mạng nhất là Syria, Somalia, Pakistan và Mexico.

Theo Ủy ban Nhân quyền Quốc gia Mexico (NHR), từ năm 2000 tới nay có tới 84 nhà báo đã bị giết chết, và 20 nhà báo khác mất tích từ năm 2005. Không chỉ có nhà báo mà từ năm 2005 tới nay có 39 vụ tấn công các văn phòng báo chí.

Nhà báo nào ở Mexico mà viết bài điều tra về các hoạt động buôn lậu ma túy, bắt cóc và tống tiền xem như tự điền tên mình vào danh sách tử thần của các tập đoàn ma túy khét tiếng.

Điều cay đắng là theo NHR Mexico, có tới 91% số vụ tấn công báo chí cho tới nay vẫn chưa tìm ra thủ phạm. Các nhà báo phải tự bảo vệ mình là chính, bởi bộ máy công lực ở địa phương, từ cảnh sát tới quan tòa, được đồn đoán là đã bị các tập toàn ma túy khống chế hay bán mình cho chúng.

Mexico xưa nay nổi danh thế giới với các băng nhóm ma túy được trang bị vũ khí hùng hậu và giết người không nhát tay. Cuộc chiến tranh chống các tập đoàn ma túy do Tổng thống nhiệm kỳ trước Felipe Calderon phát động ngay sau khi ông nhậm chức vào cuối năm 2006 được coi là cuộc chiến chống ma túy đẫm máu nhất trong lịch sử.

Tính tới nay có khoảng 70.000 người bị giết chết trong các vụ bạo lực có liên quan tới ma túy. Liên tục xảy ra những vụ đọ súng giữa lực lượng an ninh và bọn tội phạm, những vụ trả thù của bọn tội phạm ma túy và những vụ tranh giành địa bàn giữa các băng đảng ma túy.

Báo Huffington Post cho biết giới truyền thông Mexico từng chịu nhiều sự trả thù thảm khốc như văn phòng một tờ báo phải ngưng loạt phóng sự điều tra của mình lại sau khi bị ném lựu đạn 2 lần. Hai phóng viên ảnh Gabriel Huge và Guillermo Luna bị giết rồi vứt xác vào trong một bao đựng rác. Phóng viên 22 tuổi Daniel Alejandro Martinez bị bắt cóc rồi thủ tiêu, vứt xác bị chặt thành từng mảnh ngay giữa một con đường tấp nập xe cộ. Ba nhà báo khác bị tra tấn và bị chặt chân tay. Xác nữ nhà báo Regina Martinez - thường viết về buôn lậu ma túy trên tạp chí thời sự Procesco - được phát hiện trong phòng tắm nhà chị ở thành phố Xalapa cho thấy chị đã bị đánh đập và bóp cổ tới chết.

Người thân của các nhà báo cũng trở thành mục tiêu của các bọn tội phạm ma túy. Ngày 4-5, hai người con trai Diego Alejandro Paramo (23 tuổi) và Alfredo David Paramo (21 tuổi) của một đôi vợ chồng nhà báo nổi tiếng bị truy đuổi và bắn chết tại TP Chihuahua phía biên giới phía bắc của Mexico. Cha của hai anh em xấu số chính là nhà báo tài chính nổi tiếng David Paramo của đài truyền hình TV Azteca và mẹ là Martha Gonzalez Nicholson, biên tập viên của báo địa phương Peso de Chihuahua.

Huffington Post nói những vụ việc đó "mới chỉ là phần nổi của tảng băng". Có vô số câu chuyện bi thương và khủng khiếp khác về cái chết của những nhà báo chống buôn lậu ma túy ở Mexico.

Anthony Coulson, cựu nhân viên cơ quan bài trừ ma túy Mỹ DEA ở bang Arizona tiếp giáp Mexico nói về nghề báo ở Mexico: “Không có hy vọng thật sự ở đó cho các nhà báo. Tình hình đang càng tệ hơn”.

Mạng xã hội cũng không thoát

Tuy nhiên, tại Mexico vẫn có những tấm gương nhà báo yêu nghề và dũng cảm. Một trong số đó là nữ nhà báo Sandra Rodriguez ở Juarez. Chị tâm sự sau khi một số đồng nghiệp trong tờ báo của mình bị sát hại rằng “chúng tôi trở nên giận dữ hơn là sợ hãi”. Thay vì co rúm lại, Rodriguez nỗ lực gấp bội lần, bắt đầu điều tra về một số tội ác xảy ra chung quanh chị.

Khi các nhà báo và chủ báo tìm cách né đưa tin về các băng ma túy vì sợ trả thù thì những người dùng mạng xã hội đã nhập cuộc "lấp vào chỗ trống", cố gắng thông tin cho mọi người về các tội ác của tội phạm ma túy. Thế nhưng các "nhà báo công dân" trên mạng cũng bắt đầu bị trả thù. Tháng 2-2013, trên YouTube xuất hiện một video clip cảnh hành quyết một người sử dụng mạng xã hội dám chọc giận bọn tội phạm ma túy.

Clip cho thấy cảnh một thanh niên mặc bộ đồ đen quỳ gối nói về trang Facebook “Valor Por Tamaulipas” (Lòng can đảm cho Tamaulipas) chuyên cập nhật các thông tin an ninh của bang Tamaulipas nằm bên bờ Vịnh Mexico tiếp giáp với bang Texas (Mỹ). Anh khuyến cáo mọi người dùng mạng xã hội: “Xin kềm chế đừng post bất cứ thông tin nào. Nếu không, đây là cái giá mà bạn sẽ phải trả.” Anh này vừa dứt lời liền bị một gã bịt mặt xuất hiện bắn vào đầu.

Carlos Lauria (nhân viên tổ chức CPJ) nói rằng: “Người ta đang chuyển hướng sang các dạng truyền thông xã hội bởi bọn tội phạm có tổ chức đã kiểm soát hoàn toàn nhiều vùng trên khắp Mexico. Đây là một cuộc chiến tranh đang đánh nhau trên các đường phố và một cuộc chiến tranh cho thông tin. Người dân sợ hãi. Và các nhà báo cũng như vậy”.

Phóng to

Các nhà báo và sinh viên tuần hành phản đối việc sát hại nhà báo ở Mexico. Ảnh: Reuters.

Khi lên cầm quyền từ tháng 12-2012, tổng thống Mexico Enrique Pena Nieto tuyên bố không tập trung vào các tập đoàn ma túy như người tiền nhiệm mà dồn hết sức vào bọn bắt cóc và tống tiền. Nhà chức trách bang và địa phương cũng không còn được phép làm việc trực tiếp với các cơ quan Mỹ như FBI và DEA. Tuy nhiên, thực tế là các bọn bắt cóc, tống tiền này cũng chính là các băng đảng ma túy. Chỉ trong 4 tháng đầu nhiệm kỳ của Tổng thống Pena Nieto, có thêm 4.200 người chết vì bạo lực!