​Màu sắc Việt Nam hay quốc tế hóa?

Phụ huynh cùng con chọn lựa mua sách Bài tập tiếng Anh tại nhà sách Phương Nam, Q.5, TP.HCM - Ảnh: Như Hùng

Theo ban soạn thảo, bộ tiêu chí này là căn cứ để lựa chọn bộ sách thích hợp đối với đối tượng học.

Đây cũng là một trong những việc nhằm tạo “hành lang pháp lý” đón trước việc thực hiện “một chương trình, nhiều bộ SGK” sắp tới. Ngày 16-12, Bộ GD-ĐT đã tổ chức hội thảo giới thiệu, góp ý cho bộ tiêu chí này.

Phát biểu tại hội thảo, ông Nguyễn Vinh Hiển - thứ trưởng Bộ GD-ĐT - nhấn mạnh việc muốn nghe các ý kiến góp ý khách quan, đa dạng để hoàn chỉnh bộ tiêu chí này. Vì thế các ý kiến không nên viện dẫn từ các giáo trình cụ thể của các nhà xuất bản (NXB) cụ thể.

Ông Hiển cho biết bộ tiêu chí không chỉ là cơ sở để đánh giá, thẩm định SGK tiếng Anh mà còn là cơ sở để các nhóm tác giả xây dựng SGK theo chương trình và yêu cầu về chất lượng của Bộ GD-ĐT.

Cần cụ thể, dễ hiểu hơn

Hầu hết ý kiến của đại diện lãnh đạo và chuyên viên môn ngoại ngữ của các sở GD-ĐT đều cho rằng bộ tiêu chí cần sắp xếp hợp lý, cụ thể, dễ hiểu hơn.

Bởi bộ tiêu chí không chỉ là căn cứ cho hội đồng thẩm định sách xét duyệt mà còn phải là căn cứ để các sở GD-ĐT, các nhà trường, giáo viên, phụ huynh chọn sách trong bối cảnh có “một chương trình, nhiều bộ SGK”.

Theo bà Lê Hoàng Anh (Sở GD-ĐT Hà Nội), bộ tiêu chí nên sắp xếp theo trình tự: hình thức (bao gồm các tiêu chí liên quan tới trình bày, thiết kế, in ấn...), nội dung (gồm các tiêu chí liên quan đến nội dung dạy học, trong đó có cả các tiêu chí về tính hội nhập, tính dân tộc đang được bàn đến), phương pháp (các tiêu chí hướng tới mục tiêu hình thành năng lực, kỹ năng cho học sinh) và thiết bị đi kèm (nhằm tăng hiệu quả dạy học).

Như vậy không chồng chéo, cụ thể, dễ hiểu, dễ phân biệt cho người cần lựa chọn sách để sử dụng.

Đồng ý với ý kiến trên, ông Nguyễn Minh Trí (Sở GD-ĐT Quảng Ngãi) cũng cho rằng ở mỗi lĩnh vực (nội dung, hình thức) cần có quy định chung trước khi cụ thể hóa bằng các tiêu chí.

Đại diện NXB Giáo Dục cho rằng bộ tiêu chí hay, thể hiện dụng công của nhóm soạn thảo nhưng vẫn chưa đủ. Ví dụ chưa có tiêu chí nào đề cập đến phương pháp tiếp cận, yếu tố quan trọng cần xác định khi biên soạn chương trình - SGK các môn học. 

Ông Đào Ngọc Lộc (Viện Khoa học giáo dục VN) đánh giá cao việc lần đầu tiên nhóm biên soạn của Bộ GD-ĐT đã xây dựng bộ tiêu chí, trong đó đưa vào các tiêu chí dựa vào chuẩn năng lực châu Âu với bốn kỹ năng nghe, nói, đọc, viết.

Tuy nhiên, theo ông Lộc, còn có những kỹ năng khác cần được bổ sung vào bộ tiêu chí này như kỹ năng tương tác trong nói, viết.

Một số ý kiến khác đề nghị phải có điều tra, nghiên cứu đánh giá về sách dạy ngoại ngữ tại VN hiện nay làm cơ sở để xây dựng bộ tiêu chí. Những yếu tố khác như việc xác định đối tượng người học ở từng cấp học, giá SGK, giáo trình...cũng cần thiết và nên đưa vào bộ tiêu chí vì đây là những yếu tố người sử dụng quan tâm.

Bản địa hay quốc tế hóa?

SGK (giáo trình) dùng cho việc dạy học tiếng Anh có cần thiết phải đưa vào các yếu tố VN như hình ảnh, con người, phong tục tập quán VN hay cần đa dạng hóa màu sắc văn hóa thế giới, nhấn mạnh văn hóa, bản sắc của các quốc gia nói tiếng Anh?

Đây là việc từng gây nhiều tranh cãi trong thời gian gần đây sau khi một cô gái đã gửi lá thư từ Nepal cho bộ trưởng Bộ GD-ĐT. Và tại hội thảo, vấn đề này cũng được nhắc lại, bàn luận và có những ý kiến trái chiều.

GS.TS Hoàng Văn Vân (ĐHQG Hà Nội) cho rằng SGK nói chung và SGK ngoại ngữ nói riêng là một phần của nền giáo dục VN. Vì thế không thể không chú trọng tính VN, tính dân tộc: “Chúng ta cần dạy cho học sinh biết cách sử dụng tiếng Anh để giới thiệu, chỉ dẫn đường đến Văn Miếu Quốc Tử giám chứ không phải để giới thiệu, chỉ dẫn đường đến Sydney” - GS Vân bày tỏ suy nghĩ.

Ông cho rằng học sinh VN cần biết tiếng Anh để giới thiệu văn hóa VN với thế giới, học tiếng Anh nhưng cũng cần phải trên nền tảng văn hóa VN, bên cạnh việc tìm hiểu, tiếp cận nền văn hóa của các nước trên thế giới. Quan điểm của ông Vân được nhiều người đồng tình.

Nhưng cũng có những ý kiến trái chiều. Ông Nguyễn Minh Trí cho rằng không cần thiết phải đặt nặng việc tích hợp giới thiệu văn hóa VN trong giáo trình, SGK tiếng Anh. Vì văn hóa VN, những yếu tố truyền thống, dân tộc có thể dạy học sinh qua các môn học, các hoạt động khác.

Còn với môn ngoại ngữ, cần đưa vào các hình ảnh, con người, tập quán, giá trị văn hóa của các quốc gia khác, đặc biệt là các quốc gia nói tiếng Anh. “Đừng sợ bị mất gốc mà lo “tích hợp” kiểu đó. Chúng ta cần phải hiểu văn hóa của người khác mới giữ được cái gốc của mình” - ông Trí nhấn mạnh.

Phản biện ý kiến này, GS Hoàng Văn Vân vẫn cho rằng “không thể bê nguyên xi giáo trình, SGK nước ngoài về dạy cho học sinh VN, mà cần dựa vào mục tiêu giáo dục của VN, đối tượng, điều kiện dạy học của VN. Nhưng ông cũng đồng tình với một số ý kiến khi cho rằng hội nhập và tiếp cận với những nền văn hóa của các quốc gia trên thế giới và trong khu vực là cần thiết.

Vì mục tiêu của việc dạy học tiếng Anh là để học sinh “trở thành những người song ngữ (Anh - Việt) và thông qua giao tiếp bằng tiếng Anh trở thành những người giao tiếp liên văn hóa”.