Má ơi, đừng mót lúa...

Minh họa: TRẦN NGỌC SINH

Vậy nên gặt xong lúa nhà là má xách bao đi mót lúa. Má bảo làm ruộng giỏi lắm lấy công làm lời, muốn có hột lúa bán cho bây ăn học thì phải làm thêm. 

Ba cằn nhằn, bà cứ đi mót hoài người ta cười cho. Má chống nạnh, long mắt: Cười hở mười cái răng, ông sợ cười thì cứ ở nhà, tui đi…

Má mót lúa “nghề” lắm. Xong mùa, lúa mót để dành đủ ăn, lúa nhà gặt đem bán lo giỗ chạp, học hành, phân thuốc. Khó tin phải không?

Lũ bạn ở trường nghe tôi kể chuyện không đứa nào tin. Chúng bảo tôi điêu. Lúa mót thì được mấy hột mà “để dành ăn”?

Đứa ác miệng hơn: Vậy chỉ có nước má mày đi… gặt trộm! Hi hí, ha há. Tôi quăng cặp, xông vào đấm cái thằng nói đểu chảy máu mũi. Giằng co, túm tóc lôi vai, nện qua nện lại chí tử.

Lũ nhỏ quây vòng ngoài hò la “trợ chiến” như đang xem gà chọi, mãi cho đến lúc bác bảo vệ phát hiện, chụp đầu hai đứa lôi ra mới thôi.

Ta/địch đồng bị điệu lên văn phòng, đồng bị “giũa” te tua, bắt viết kiểm điểm. Bên can tội nói năng xúc phạm người lớn; bên can tội… manh động, chưa gì đã “động thủ”, con gái con đứa chi mà hung tợn dữ dằn!

Chiều về, má ngán ngẩm nhìn khuôn mặt tôi tím bầm, nhìn chiếc áo sơmi rách toạc, lấm lem. Nghe thủng chuyện, má không đánh, chỉ chép miệng thở dài: Toi công một ngày mót lúa của tao rồi, con ơi…

2. Nói má mót lúa “nghề”, đủ gạo ăn cho cả nhà không ai tin cũng phải thôi. Không tin, cho đến khi tận mắt chứng kiến!

1.001 cách thế (nhưng không có cách nào “phi pháp” như thằng bạn trời đánh của tôi nói láo). Nói đi mót không chỉ là nhặt nhạnh lúa rơi, lúa sót sau lưng người gặt; gặp thời cơ, má còn xin chủ ruộng cho vào gặt phụ. Má gặt giỏi, chủ nào cũng ưa.

Hết đám được cho nguyên bó lúa (tự gặt, tự bó) coi như trả công. Đương nhiên khá hơn chuyện đứng ngoài mót “chay”. Ngày chưa có máy tuốt, lúa gặt về đạp chân sót dính thóc nhiều, má xin rơm đi đạp lại.

Hai bàn chân má lúa cắt rớm máu, nát bươm, chiều về không dám nhúng chân vô nước. Có máy tuốt rồi má xin giũ lại rơm tận thu lúa rớt. Núi rơm to đùng, phải thức trắng đêm giũ lẹ kẻo ngày mai chủ rơm mang phơi thì hết ăn.

Được non thúng thóc, nhưng má gầy rộc, chân bước liêu xiêu vì thức đêm nhiều. Kệ tao, không chết đâu. Bây ăn lúa mót mà học cho… hay là tao ưng.

Hết mùa, má đi rê lúa lép. Những đống lúa lép đổ dồn ra ruộng, ra vệ đường, ra mé sân kho chờ “hỏa thiêu”.

Đợi trời gió to, má cùi cụi mang thúng mang nia xúc lúa lép đem rê. Đống lép bự rê đi rê lại mãi cũng chỉ được vài tô lúa lừng (*). Chị Hai xúc lép mỏi tay, bức xúc giậm chưn giậm cẳng càm ràm. Má “vỗ an”: Kệ, có còn hơn không.

Của đi mót có đâu đòi nhiều con. Kiến tha lâu đầy tổ… “Đầy” thật. Xong mùa, nhà có đến mấy bao lúa lừng chất nguyên góc bếp. Chẳng hiểu má rê hồi nào mà ra được từng ấy lúa. Lúa lừng má đem nuôi gà vịt.

Lũ gia cầm lớn nhanh, giáp tết mang ra chợ bán được bộn tiền, có sắm tết. Má cười: Bây còn chê lúa lép nữa không…

Nhà con năm đứa má cho đi học đủ năm. Ra mỗi điều kiện: học sao học, mỗi năm một lớp, lưu ban là nghỉ. “Xui” cho má, chị em tôi nhất định không đứa nào chịu lưu ban!

3. Tôi lên trung học phổ thông, lọt được trường chuyên. Học khá, xinh gái nên bạn bè đông, nhiều trai ngấp nghé.

Bạn mới đa phần con “đại gia”, quần là áo lượt, bạc tiền rủng rỉnh. Tôi bức xúc chuyện xe cộ cà tàng, áo quần lỗi mốt về ì xèo với má.

Má hỏi tỉnh: Mầy tính đi học hay đi đàn đúm? Lên trường học giỏi người ta khen hay áo quần là lượt người ta khen con? Thằng bạn trai chung lớp, “đại gia” xóm bên vô tư: Hôm qua gặt ruộng nhà, tui thấy mẹ bạn có qua mót lúa….

Cười rần cả đám. Tôi sạm mặt, về khóc, má đừng đi mót lúa nữa, con mắc cỡ với bạn… Má trợn mắt, nổi điên, không mót thì mày… cạp đất ăn đi học chắc?

Tao đi mót lúa chớ trộm cắp của ai mà mày xấu hổ? Cái thân mày, bữa nay trắng da dài tóc, chữ nghĩa bằng ấy là nhờ lúa mót đó con! Không học nữa thì… nghỉ! Khỏi nói oong đơ...

Tôi lủi thủi đạp xe lên trường, vừa đi vừa hù hụ khóc...

4. Chúng tôi tốt nghiệp ra trường, có công việc, vợ chồng, con cái, nhà cửa riêng. Làm công chức nên không có ruộng, má không cho mua gạo ăn.

Má bảo lương ba đồng ba cọc, gạo mua đắt đỏ, ăn nhanh hết lại không tốt bằng gạo nhà. Về má lấy gạo ăn. Tao bán rẻ cũng tiếc, thà cho con cháu ăn. Bây làm có đồng tiền thì phải biết chắt chiu, phòng lúc bệnh đau… Chí lý.

Mỗi bận về thăm má, tôi mang bao theo, tỉnh bơ xúc gạo cộ về. Chồng tôi cự, đã không đem cho ba má thứ gì còn lấy gạo! Tôi cười toe, yên tâm đi, nhà em làm ruộng lúa nhiều, ba má già, ăn có bao nhiêu…

5. Tôi tập huấn chuyên môn dưới phố. Trưa, tranh thủ về thăm nhà. Ngày mùa, nhà cửa vắng hoe. Sang hàng xóm hỏi thăm người ta bảo má ra đồng.

Lúa nhà cháu gặt xong lâu, má cháu ra đồng chi? Trời, bộ mày… trên núi mới xuống sao? Chưa gặt/gặt xong gì bả (**) chẳng ra đồng. Đi mót chớ đi đâu. Xứ này mót lúa ai qua nổi má mày hả con?

Tôi về. Tháng 4 đầu hạ đổ lửa chang chang. Nhìn ra cánh đồng ngùn ngụt nắng vắng hoe, thấp thoáng một hai bóng người cô độc lui cui giữa rạ rơm. Má ơi…

Tôi bật khóc.

_________

(*): Lúa lép nửa hạt (phương ngữ Phú Yên)
(**): Bà ấy (phương ngữ Nam - Trung Bộ)