“Lột xác” con tôm Việt

Ngay những ngày làm việc đầu năm, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cùng lãnh đạo các bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn, Công thương đã vào tận Cà Mau chủ trì hội nghị “Phát triển ngành tôm Việt Nam”. 

Một làn gió mới đầu năm được thổi lên với nhiều kỳ vọng cho con tôm Việt vượt qua các điểm nghẽn tăng trưởng, vươn tầm thế giới với vị thế mới. 

Cà Mau, Bạc Liêu, Sóc Trăng, Kiên Giang và Bến Tre là 5 tỉnh ĐBSCL nhiều năm liền đứng đầu cả nước về diện tích và sản lượng tôm nuôi, cung cấp khoảng 70-80% sản lượng và giá trị xuất khẩu. Lịch sử hình thành và phát triển của ngành nuôi, chế biến, xuất khẩu tôm nói riêng và thủy sản ĐBSCL, Việt Nam nói chung đã tạo ra kỳ tích đáng ghi nhận.

Sau lúa gạo, rồi vượt lên trên lúa gạo, con tôm Việt đã vươn lên đưa nước ta trở thành cường quốc xuất khẩu tôm thứ 3 thế giới.

So với sản xuất lúa, làm bài toán đơn giản, giá gạo xuất khẩu chỉ khoảng 350 - 400 USD/tấn, tức khoảng 0,35 - 0,4 USD/kg thì giá tôm luôn cao hơn khoảng vài chục lần. Tất nhiên, mức đầu tư và năng lực, trình độ canh tác đối với con tôm khác xa cây lúa.

Nhưng rõ ràng, tiềm năng phát triển của con tôm còn rất lớn. Thế mạnh về điều kiện tự nhiên vùng nuôi, năng lực chế biến và xuất khẩu tôm Việt đã được nhận diện, nhưng để thật sự trở thành một “công xưởng nuôi tôm thế giới”, ngành tôm còn phải làm nhiều việc.

Trên thương trường quốc tế, mặc dù vùng ĐBSCL, Việt Nam đã xuất hiện tên tuổi một vài tập đoàn hàng đầu về con giống, xuất khẩu tôm, nhưng phía sau thành tích đó là đầy ắp những lo toan.

Những lúc giới quan sát “kiểm đếm” có đến 70% doanh nghiệp thủy sản đứng trước nguy cơ ngừng sản xuất.

Nguyên nhân được nhận diện là khi giá thị trường xuống thấp, thiếu vốn, “hiệu ứng đôminô” lây lan khiến doanh nghiệp, người nuôi, đại lý cung cấp thức ăn, thuốc thủy sản, ngân hàng nợ nần dây chuyền, chiếm dụng vốn lẫn nhau.

Chưa kể tình trạng một số người làm ăn chụp giựt, “tham bát bỏ mâm”, bơm tạp chất vào tôm, đánh mất hình ảnh và giá trị của con tôm Việt mà đến người đứng đầu Chính phủ mới đây đã phải “tuyên chiến” với kiểu làm ăn gian dối này.

Để “lột xác” con tôm, cần sự tiếp cận đa ngành, sự phối hợp hành động liên ngành và một quyết tâm mạnh mẽ. Phải liên kết vùng, thương hiệu hóa và luật hóa “sân chơi” nội địa và quốc tế để các doanh nghiệp ngành tôm ứng xử đúng, liên kết lại “làm sạch con tôm” và đủ sức cạnh tranh với bên ngoài.

Phải có lộ trình “cải tổ” ngành tôm theo hướng tái cấu trúc, liên kết chuỗi giá trị ngành hàng từ con giống, kỹ thuật nuôi, chế biến, năng lực xuất khẩu và phát triển các giá trị gia tăng ở thị trường tiêu dùng nội địa hơn 92 triệu dân để nâng cao giá trị và phát triển bền vững ngành tôm.

Và để ngành tôm đủ lớn cho sản xuất lớn phải tính đến việc tháo gỡ hạn điền, tích tụ ruộng đất, cơ chế liên kết vùng, liên kết chuỗi giá trị ngành tôm…

Hơn cả “một công xưởng nuôi tôm của thế giới”, vùng ĐBSCL phải thật sự trở thành một “trung tâm sinh thái nuôi tôm” gắn với nghiên cứu, ứng dụng công nghệ sinh học, một địa chỉ cung cấp sản phẩm hữu cơ tin cậy cho mạng lưới cung ứng tôm toàn cầu.

Làm được như thế, con tôm Việt thật sự “lột xác”, giấc mơ đạt kim ngạch xuất khẩu 10 tỉ USD không phải là điều xa vời.