"Lỗ thủng to" của đập thủy điện nhỏ

Giữa năm 2012, liên tiếp đập thủy điện Đắk Rông 3 (Quảng Trị) rồi thủy điện Đắk Mek 3 (Kon Tum) bị vỡ, cuốn trôi sự bình yên của người dân sống quanh khu vực thủy điện. Điều đáng lưu tâm là hầu hết những vụ vỡ đập đều rơi vào những công trình thủy điện vừa và nhỏ, công suất vài megawatt. Phong trào nhà nhà, người người đua nhau làm thủy điện cũng như việc phê duyệt một số dự án quá dễ dàng đã để lại hậu quả là nhiều công trình thủy điện vừa và nhỏ được thi công cẩu thả, không đạt chuẩn, chất lượng kém.

Báo cáo của Sở Công thương tỉnh Lâm Đồng cho biết trong đợt kiểm tra 29/37 công trình thủy điện vừa và nhỏ vào cuối năm 2011 đã phát hiện 26 dự án có sai phạm, thiếu sót như: việc thẩm tra, thẩm định, phê duyệt dự án đầu tư, thiết kế kỹ thuật, bản vẽ thi công... chưa được đóng dấu, phê duyệt nhưng vẫn được thi công. Hồ sơ năng lực của nhà thầu tư vấn thiết kế kỹ thuật, tư vấn giám sát không cập nhật theo quy định và lưu trữ hồ sơ không đầy đủ...

Trong nhiều công trình thủy điện vừa và nhỏ tại Lâm Đồng có vấn đề như thay đổi thiết kế, nâng công suất, thi công không đảm bảo kỹ thuật thì dự án thủy điện Đăk Mé 1 có nhiều sai phạm điển hình nhất. Dự án này do Công ty cổ phần Thủy điện Đăk Mê làm chủ đầu tư, đã hoàn thành nhưng tại thời điểm kiểm tra đoàn đã phát hiện mái taluy dương, taluy âm của kênh dẫn nước có nguy cơ sạt lở trong mùa mưa. Đập dâng và đập tràn được chủ đầu tư tự thay đổi so với thiết kế ban đầu đã được phê duyệt.

Trong báo cáo giám sát bước đầu tình hình thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển thủy điện mà Ủy ban Khoa học - công nghệ và môi trường của Quốc hội vừa gửi các đại biểu trong những ngày vừa qua cũng đã chỉ ra: chất lượng quy hoạch, phát triển thủy điện, nhất là thủy điện nhỏ, còn nhiều bất cập. Ở một vài thủy điện vừa và nhỏ - chất lượng thiết kế, giám sát quản lý chất lượng còn hạn chế, chưa thật sự tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về giám sát thi công. Theo Ủy ban Khoa học - công nghệ và môi trường Quốc hội, hiện cả nước có khoảng 1.108 dự án thủy điện vừa và nhỏ nhưng tổng công suất lắp máy chỉ đạt trên dưới 30% tổng sản lượng điện quy hoạch. Trong đó có khoảng 40% số dự án này phải loại bỏ ra khỏi quy hoạch hoặc chưa có nhà đầu tư quan tâm.

Theo TS Đào Trọng Tứ - thành viên Hội Đập lớn thế giới, cố vấn Mạng lưới sông ngòi Việt Nam, đa số chủ đầu tư thủy điện vừa và nhỏ là doanh nghiệp không có kinh nghiệm, năng lực quản lý kém, không hiểu biết về xây dựng công trình thủy điện nhưng cũng được phê duyệt, giao cho đầu tư. Trong khi việc xây dựng công trình thủy điện đòi hỏi phải cực kỳ khắt khe về mọi mặt. TS Tứ cảnh báo việc buông lỏng trong phê duyệt thiết kế, không theo dõi giám sát chặt chẽ trong thi công chẳng khác nào “lỗ thủng to” có thể gây tai họa cho những thủy điện nhỏ. Tính mạng, đời sống của người dân là quan trọng nhất, nên đừng để xảy ra vỡ đập mới bàn cách khắc phục thì đã muộn.