Liệt: Nguyên nhân và điều trị

Ảnh minh họa. Nguồn: spagri.fr

Liệt có thể là liệt cục bộ hoặc toàn thân, liệt một phần hoặc hoàn toàn, liệt tạm thời hoặc liệt vĩnh viễn.

Liệt có thể ảnh hưởng đến bất kỳ phần nào của cơ thể và có thể xảy ra vào bất cứ lúc nào. Nếu bạn bị liệt, bạn có thể sẽ không còn cảm giác đau tại vùng bị liệt nữa.

Kế hoạch điều trị và triển vọng sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra tình trạng liệt của bạn, cũng như triệu chứng của bạn. Các tiến bộ về khoa học kỹ thuật cùng với các can thiệp về điều trị có thể giúp bạn duy trì được cuộc sống độc lập và cải thiện chất lượng cuộc sống của bạn.

Triệu chứng liệt

Triệu chứng của tình trạng liệt thường rất dễ nhận ra. Nếu bạn bị liệt, bạn sẽ bị mất đi cảm giác tại một vùng cụ thể, có khi là một vùng rất rộng trên cơ thể. Đôi khi, cảm giác ngứa râm ran hoặc tê bì sẽ xuất hiện trước khi tình trạng liệt xuất hiện. Liệt cũng có thể sẽ khiến bạn gặp khó khăn, hay thậm chí là không thể kiểm soát các cơ bắp tại vùng cơ thể bị ảnh hưởng.

Phân loại tình trạng liệt

Bác sĩ có thể sẽ phân loại tình trạng liệt theo nhiều cách:

Vị trí

Liệt cục bộ là tình trạng liệt chỉ ảnh hưởng đến một phần của cơ thể, ví dụ như liệt mặt hoặc liệt tay.

Liệt toàn thân là một nhóm tình trạng ảnh hưởng đến nhiều phần của cơ thể, bao gồm:

- Liệt một chi: Chỉ ảnh hưởng đến một tay hoặc một chân của bạn.

- Liệt nửa người: Ảnh hưởng đến một tay và một chân ở cùng một bên cơ thể.

- Liệt chi dưới: Ảnh hưởng đến cả 2 chân của bạn.

- Tứ chi bất toại: Liệt hoàn toàn cả 2 tay và 2 chân.

Mức độ nghiêm trọng

Nếu bạn bị liệt một phần, bạn sẽ vẫn có thể kiểm soát được các cơ tại vùng cơ thể bị ảnh hưởng. Nhưng nếu bạn bị liệt hoàn toàn, bạn sẽ không còn kiểm soát được các cơ tại vùng cơ thể bị liệt.

Thời gian

Tình trạng liệt có thể chỉ là tạm thời. Ví dụ, liệt mặt (Bell’s palsy) là một tình trạng gây liệt tạm thời tại mặt. Đột quỵ cũng có thể gây liệt tạm thời một bên của cơ thể. Cùng với thời gian và quá trình điều trị, bạn có thể sẽ lấy lại được một phần hoặc toàn bộ cảm giác và khả năng phối hợp của bạn.

Trong một số trường hợp khác, tình trạng liệt có thể sẽ là vĩnh viễn.

Liệt mềm hoặc liệt cứng

Liệt mềm là liệt khiến các cơ của bạn co lại và trở nên nhão hơn và là hậu quả của tình trạng yếu cơ. Liệt cứng liên quan đến việc cơ bắp bị co cứng và có thể gây ra tình trạng co giật không kiểm soát được.

Nguyên nhân gây liệt

Một số người bị liệt từ khi sinh ra. Nhưng một số người khác sẽ bị liệt do một tai nạn  hoặc do một tình trạng bệnh lý.

Theo tổ chức Christopher and Dana Reeve, đột quỵ là nguyên nhân hàng đầu gây liệt tại Mỹ. Ước tính có khoảng  30% số trường hợp liệt là do đột quỵ. Chấn thương cột sống gây ra khoảng 23% số trường hợp liệt. Bệnh đa xơ cứng gây ra khoảng 17% số trường hợp liệt. Các nguyên nhân khác gây đột quỵ bao gồm:

- Bại não;

- Hội chứng khi bị bệnh bại liệt;

- Chấn thương não bộ;

- Dị tật bẩm sinh;

- U sợi thần kinh.

Chẩn đoán

Chẩn đoán tình trạng liệt thường rất đơn giản, đặc biệt là nếu bạn bị mất chức năng cơ bắp một cách rõ ràng. Với các phần nằm bên trong cơ thể bị liệt, sẽ khó để phát hiện hơn, bác sĩ thường sẽ chụp X quang, chụp CT, chụp cộng hưởng từ hoặc các xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh khác.

Nếu bạn bị tổn thương cột sống, bác sĩ có thể sẽ tiến hành chụp tủy để chẩn đoán tình trạng của bạn. Trong thủ thuật này, bác sĩ sẽ đưa một loại thuốc nhuộm đặc biệt vào các dây thần kinh ở cột sống của bạn. Thuốc nhuộm sẽ giúp bác sĩ nhìn rõ các dây thần kinh trên phim chụp X quang hơn. Bác sĩ cũng có thể sẽ tiến hành làm điện cơ đồ. Trong thủ thuật này, bác sĩ sẽ sử dụng các cảm biến để đo hoạt động điện trong các cơ bắp.

Điều trị liệt

Kế hoạch điều trị sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân tiềm ẩn gây ra tình trạng liệt cũng như triệu chứng của bạn. Ví dụ, bác sĩ có thể sẽ yêu cầu bạn:

- Tiến hành phẫu thuật hoặc có thể là cắt bỏ chi;

- Vật lý trị liệu;

- Trị liệu nghề nghiệp;

- Hỗ trợ vận động, ví dụ như dùng xe lăn, hoặc nẹp hay các thiết bị khác;

- Dùng thuốc, ví dụ như Botox hoặc thuốc làm giãn cơ nếu bạn bị liệt cứng.

Trong rất nhiều trường hợp, tình trạng liệt là không thể điều trị khỏi được. Các bác sĩ sẽ có thể gợi ý một vài phương pháp điều trị, công cụ khác để giúp bạn kiểm soát các triệu chứng.

Triển vọng

Rất nhiều người bị liệt sẽ không bao giờ lấy lại được khả năng vận động hoặc cảm giác ở vùng bị ảnh hưởng. Nhưng kể cả khi tình trạng liệt của bạn không thể điều trị khỏi, thì các bác sĩ vẫn có thể sẽ giúp bạn có các công cụ hỗ trợ, can thiệp trị liệu hoặc một số giải pháp khác để giúp nâng cao chất lượng cuộc sống.

Ví dụ, một số loại nẹp đặc biệt và các thiết bị vận động đặc biệt chạy điện cũng có thể sẽ giúp bạn vận động một cách độc lập hơn. Trị liệu nghề nghiệp có thể sẽ giúp bạn điều chỉnh các yếu tố sau để đáp ứng với khả năng và nhu cầu của bạn, ví dụ:

- Điều chỉnh quần áo;

- Điều chỉnh nhà;

- Điều chỉnh nơi làm việc;

- Điều chỉnh phương tiện đi lại.

Bác sĩ cũng có thể sẽ khuyên bạn nên thay đổi thói quen sống, dùng thuốc, phẫu thuật hoặc các biện pháp điều trị khác để giúp bạn kiểm soát các biến chứng có thể xảy ra./.