Làm sao giữ duyên Hội Lim?

Phóng to

Các liền chị têm trầu mời khách trẩy hội

Nhưng đắm mình vào không gian hội, lại có cảm giác phải chăng hội Lim như tấm áo đã phai nhạt màu...

Năm nay, hội Lim (huyện Tiên Du, Bắc Ninh) làm to vì là năm chẵn. To là nhiều trò hơn, vui hơn và do tỉnh đứng ra tổ chức. Chả thế mà việc tế lễ bắt đầu từ mùng 10 và kéo dài đến hết 13 tháng giêng tại các đình, đền, chùa các làng vùng Lim. Trong 49 làng quan họ vùng Lim, ba xã Nội Duệ, Liên Bão, Vân Tương nổi tiếng hơn cả.

Vẫn là các trò chơi dân gian quen thuộc ở nhiều lễ hội khác: Đu tiên, kéo co, cờ người..., vẫn là các môn thể thao mới đưa vào, như giải bóng chuyền toàn tỉnh, rồi giao lưu thơ, thi dệt vải, tổ tôm điếm...Còn khu giới thiệu sản phẩm địa phương, quanh đi, quẩn lại ngoài tranh dân gian Đông Hồ ra thì là các loại kính đeo mắt, là các tượng thần tài, và cả những đĩa hài "Thầy rởm"!.

"Đặc sản" của hội Lim từ bao đời nay vẫn là quan họ. Quan họ tham gia vào mọi hoạt động hội từ phần lễ trang nghiêm đến phần hội sôi động và khách đổ về đây là để nghe các "liền anh liền chị" hát.

Nghe hát quan họ trên đồi Lim, thật khó tập trung mà thưởng thức, bởi không gian hội ồn quá, bởi những giọng hát xuất sắc đâu có nhiều mà phục vụ liên miên nên nghe đã có chiều gắng gượng... Nghe quan họ hát dưới thuyền ở làng Lộ Bao, có dễ chịu hơn, nhưng muốn tìm một sự hết mình trong giọng hát, sao vắng quá... Phải chăng cái câu của một "liền anh" nói với một "liền chị": Hát tối nay nhiều "thóc" lắm! làm tôi cứ bâng khuâng.

Người ta bảo: Muốn nghe quan họ thuần chất - quan họ cổ, phải đến nhà các nghệ nhân, những người được coi là "báu vật nhân văn sống", như chữ dùng của UNESCO. Nhưng có phải đi hội, ai cũng biết chỗ và ai cũng có đủ thời gian để tìm lại phần ký ức đẹp đó đâu.

Theo thời gian, hội Lim ngày càng mang thêm nhiều màu sắc mới, thêm các trò mới: Thi người đẹp quan họ, thi giọng hát hay quan họ, các hoạt động thể thao... nhưng khi thêm các trò điện tử, vui chơi có thưởng, xiếc môtô bay thì đã không còn là hội Lim ngày nào nữa. Làm sao để hội Lim vừa giữ được bản sắc riêng vừa hoà nhập với cuộc sống hiện đại, không dễ.

Theo chúng tôi, phát triển hội Lim nên bắt đầu từ việc mở rộng không gian hội mang màu sắc tiêu biểu của vùng Bắc Ninh - Kinh Bắc, gắn việc phát triển lễ hội với các điểm tham quan du lịch, trong đó các di tích văn hoá như chùa Phật Tích, Bách Môn...; làng quan họ, làng nghề truyền thống như dệt vải, quay tơ.

Nên quy hoạch tổng thể không gian hội, dành riêng khu trung tâm cho các hoạt động mang tính nghi lễ, hát quan họ cổ, quan họ hiện đại, kế đó mới là khu dành cho các trò chơi dân gian, riêng trò chơi hiện đại phải chọn lọc trò phù hợp và quản lý chặt chẽ, chuyển toàn bộ dịch vụ ăn uống vào khu văn hoá ẩm thực (gọi là khu nhưng thiết kế sao cho linh hoạt để mang tính dân dã kiểu hội, chứ không phải như hàng quán phố huyện)...

Bởi nhắc đến hội Lim, hình ảnh chàng trai tìm một dáng nón trong bao vành nón, một dáng áo trong bao tà áo thân quen của mình giữa đồi Lim lộng gió, đẹp xiết bao. Nó là sự lãng mạn cần có, tạo nên nét riêng của một lễ hội, chứ không thể lễ hội nào cũng nhang nhác lễ hội nào.